The Hartlib Papers

didicisse: neque aliud se sentire aut Docere, qvàm quod vel in locis suis communibus Melanchthon qvondam Wittebergæ prælegit, vel quod in libro de seruo arbitrio in præfatione in Epistolam ad Rom. in Commentario in Genesin, in explicatione in 17 cap. Iohan. et in alijs qvibusdam scriptis Lutherus ipse constanter docuit. Tum addent forsan sibj mirum viderj, tàm odiosas ex illo dogmate consequentias sibi potiùs quàm Luthero obijci, aut Lutheri responsiones ad tales objectiones veris Lutheranis non sufficere. Forsan etiam ut par pari referant (ità enim exasperatum hominis ingenium solet) recriminationes instituent, atque institua inter Lutheranos recentiores, atque ipsum Lutherum collatione (quod fecit in Luthero suo Orthodoxo Mauritius Neodorpius) probare annitentur, non in hoc solùm capite Doctrinæ: sed in præcipuis alijs Christianæ Fidej articulis, hodiernos à primo suo Doctore defecisse Lutheranorum plerosque Doctores, atque ejus omnia quæ constanter docuit dogmata, à Caluinianis recepta esse. ita res tota ad humanarum opinionum atque phrasium sententias disquirendas deuoluetur. Verùm quantum in talibus sententiarum collationibus superioris ævj Doctores tàm sibj qvàm suis Discipulis profecerint, [catchword: aut ad]

aut ad Pietatem, aut ad Veritatem, aut ad Pacem; Proh dolor ex hisce dissensionum et scandalorum fructibus hodiè apparet. Certè videmus experimento pijs luctuosissimo, et Ecclesiis impensè damnoso, verissimam esse Apostoli 1. Tim. 6. 4. 5. doctrinam, qvâ fieri solere asserit; ut (postqvàm homines Scientiæ qvadam opinione inflatj, insanire incipiunt, circà quæstiones et pugnas de verbis) enascantur exindè, Inuidia, Lis, Maledicentia, Suspiciones malæ, et prauæ exercitationes mentium corruptarum, quæ ueritate priuatæ sunt, et quæstuj habent pietatem; ab hisce jubet nos secedere.

sectarj reconciliationis Viam, qvam jam proponere aggrediemur.

-phanorum et viduarum loco Charitatis; et sui immaculatam à mundo conseruationem, loco sanctitatis nominare voluit. Ergò Relligio Christiana, si plenam eius Definitionem habere velimus: nihil aliud est qvàm studium charitatis atque Sanctitatis in spiritu et Veritate DEo Patri per et propter Christum inter homines in hoc mundo præstandum, ad gloriam ejus manifestandam. Huc tota S. Scriptura, huc omnis Fides et cognitio, huc omnia Spiritus Sancti dona tendunt, ut in Charitate et Sanctjtate perficiamur. Nam hisce duobus perfectus Religionis finis acquiritur, qui est ut DEo uniamur; DEo autem unimur per Charitatem, quia DEj charitas est, et quj in Charitate habitat, in DEo habitat. 1. Iohan. 4. 8, 16. unimur etiam illj per Sanctitatem, quia Christo teste beatj sunt mundi corde, qvoniam illi videbunt DEum Math. 5. 8. In hisce ergò duobus Relligio Christiana consistit, qvatenùs hæc in Christo fiunt; qui est ipsa DEj Charitas atque Sanctitas humano generi communicata, et propter qvem Studia in hoc genere nostra DEo Patri grata sunt: nam sicut extra Christum nihil facere possumus; [right margin: Iohan. 15. 5.] ità quæ in Christo facimus Patrj aliter placere non possunt, qvàm qvatenùs in ipso fiunt. In Christo autem sumus, per eundem cum ipso Spiritum .1. Corinth. 6. 17. nam qui Spiritum Christi non habet, is ad eum non pertinet. Rom. 8. 9. Spiritum autem Christj accipimus fide dicit Apostolus Ephes. 1. 13. Posteaquàm

credidistis, obsignatj estis Spiritu illo promissionis Sancto: Fides autem est ex auditu Verbj Evangelicj. Rom. 10. 14. Verbum denique Evangelicum nihil est aliud, qvàm Nouum Fædus DEj cum hominibus in Christo sancitum; in qvo DEus se nobis Patrem fore; et nos sibj filios in Christo facturum promittit. Hanc autem promissionem nobis ipso facto præstat; qvando semetipsum nobis sese manifestat, per Spiritum suum fide acceptum, et in corde puro habitantem; qvando remittit nobis omnia peccata nostra per aspersionem sanguinis Iesu Christi, quâ resuscitantur conscientiæ nostræ ab operibus mortuis; [left margin: Heb. 8. 10, 11, 12.] et qvando inscribit legem suam cordibus nostris, id est in affectu nostro excitat sincerum perfectæ obedientiæ studium, in reuelatâ conscientijs nostris Voluntate suâ. Hæc autem Voluntas et lex cordibus inscripta nihil est aliud qvàm Regula charitatis et Sanctitatis perfectæ; qvam caro et sanguis obseruare non potest, neque excolere: sed qvotquot in Religione Christianâ secundùm Spiritum in Nouo Fædere à DEo per Fidem acceptum incedunt: illis à DEo concessum est, ut per legem Spiritus Vitæ, qui est in Christo Iesu, libertatem à lege peccatj et mortis obtineant: namque ut ait Apostolus ad Rom. 8. 3. 4. id quod lex uiribus destituta in carne præstare non poterat, DEus suo ipsius filio [catchword: misso in]

misso in formâ consimilj carnj peccato obnoxiæ, idque pro peccato præstitit; qvando condemnauit peccatum in carne nostrâ, hoc autem fine condemnauit peccatum in nostrâ carne, ut scil. Ius illud ([Greek: dikaioma] .\. iustificamen) legis compleatur in nobis, qui non secundùm carnem ambulamus, sed secundùm Spiritum. Hîc jam videmus quid sit Religio Christiana, quæ ejus sint in animo salutaria fundamenta, quis finis, et qvodnam ejus sit complementum in Vitâ nostrâ.

-ritate excolendâ cogitationes et consultationes suscipiendas adducuntur: an (inquam) ibì in talj scil. animo sincerum Religiosæ Charitatjs et Sanctitatis studjum existere putandum sit? et an Spiritus Christj qui docet lenitatem, mansuetudinem, humilitatem, mutuamque in longanimitate tolerantiam, charitatem, et pacem, ibì habitet? Si autem hæc esse reuerà nequeant, ubì illa præualent, et locum habent; tum quærendum videtur an ibì in tali corde vera atque salutaris Fides domicilium habere queat? Si omninò dicendum est, neque Religionis Christianæ sensum, neque Spiritum Christi, neque Fidem salutarem in illo animo esse, ubì non manifestum, aliqvâ saltem ex parte, Charitatis atque Sanctitatis studium viget; neque ibì vigere ullum Charitatis aut Sanctitatis verum studium posse, ubì Religio ex merâ opinionum quorundam conceptione æstimatur; et ubì Schisma virulentis affectibus propter Scholasticas quæstiones fouetur; tùm difficiat apud animum suum qujlibet, et semet ipsum judicet, antequam ad D judicium veniat, utrum in Religionæ Christianæ fundamento sincerus sit coràm DEo, nec ne? [left margin: Et objectioni de Theoreticâ scientiâ occurritur] Si autem putat se propter Theoreticam in Theologicis rebus Scientiam; propter rerum profundarum cognitionem, et disputandi disserendique peritiam verè Christianum et Religiosum esse; audiat rursùs Apostolum Iacobum loco superiùs citato. [left margin: Iacob. 1. 26.] Si quis (in-[catchword: quit) ui-]

-quit) uidetur sibj esse Religiosus inter uos non frænans linguam suam, sed suum ipsius cor seducens, huius vanus cultus est Religiosus. Hoc igitur attentè perpendamus et videamus, an id non fieri putandum est in anjmo nostro, quotiescunque sectamur hodiè inextricabiles quæstionum subtilitates, et qvando Simplicitate Fidej ad Charitatem excolendam contentj esse non volumus? ujdeamus (inqvam) annon in hac scientiæ opinione et disputandj pruritu consistat illa cordis suj seductio, de quâ loquitur Apostolus Iacobus, quæ uanam et inanem reddit hominis Religionem? hoc ex Apostolo Paulo decidere licebit, qvando ità dicit 1. Corinth. 13. Etiamsj linguis hominum et Angelorum loquar, et Charitatem non habeam factus sum, ut æs resonans, et cymbalum tinniens: et si habeam Prophetiam, et nouerim mysteria omnia, omnemque cognitionem, et si habeam totam Fidem, adeò ut montes transferam, et charitatem non habeam, nihil sum. Si nihil sum, tùm certè uerè Religiosus non sum: et si talis non sum, tùm à Scopo et fundamento Religionis aberrauj, dùm Scientiæ plùs qvàm Charitatj studeo. Alibj idem Apostolus ità disserit: Scimus nos omnes cognitione esse præditos; cognitio inflat, charitas verò ædificat. quod si quis sibj videtur aliquid scire, nondum quicqvam nouit, sicut oportet nosse: sed si quis diligit DEum, hic cognitus fuit ab eo. 1. Cor. 8. 1, 2, 3.   Videmus ergò, Religionem in Christia-

-nismo Veram, non in scientiæ studio, sed in Sanctitatis et charitatis studio consistere. [left margin: Veraque fundamentalis in Relligione dissensio inter duas partes explicatur.] Atque ideò hanc ego verè fundamentalem in Religione Christianâ dissensionem judico inter duos homines, qvando nempè alter sincero animo Sanctitatis et charitatis offjcijs in sanctorum communione præstandis animum addixit; et propter Fæderis DEj reuerentiam in Spiritu unitatem, et Pacem in affectuum Sympathiâ, ad mutuam ædificationem excolit: alter verò in carnalibus ingenij tractatibus, in suspicionibus, in Scholasticis disputationibus totus est. Hoc inqvam, qvando fit, tùm existit inter illos homines in Religione fundamentalis dissensio. Namque Spiritus ille, qui nihil præter Fæderis DEj in Charitatis et Sanctitatis studio observationem urget, et alijs proponit, differt in omnibus motuum suorum fundamentis et actionum principijs, ab illo Spiritu, quj nihil præter quæstiones et opinionum minutias sectatur, atque eas ità apprehendit, ut nolit sibi esse Religiosum cum ullo commercium, qui diuersum quod à suâ sententiâ cogitaverit. [left margin: Et ab Apostolicâ praxj comprobatur.] Ea Apostoli Pauli mens non erat: ille enim ad Philipp. 3. 15. ab adultis requirit, ut suæ de circumcisione sententiæ subscribant: attamen si aliter senserint aliquj; non statim illos (ut hodiè à multis fit) damnat aut reijcit; sed DEo commendat meliùs edocendos; intereà autem dum hoc fiat unitatem se cum ijs Spiritûs, conseruare velle [catchword: profitetur]

profitetur: dicit enim v. 16. attamen in eo ad quod usque peruenimus eadem incedamus Regulâ, idem sapiamus. Quj huic Apostolico exemplo suum non vult componere studium, quo jure Religiosus vocarj possit, ego me non intelligere fateor. [right margin: Digressio de Scientiæ investigatione veræ Religionj conjunctâ] Intereà tamen neque ego omnem Scientiæ inuestigationem repudio, aut à Religione reijcio: Scio enim ex fæderis Diuinj reuelatione scaturire omnem aliam in Fide et mysterijs cognitionem. [right margin: Et qualis illa sit Scientia] Verùm Scientiam puræ Religionis studio consentaneam, non in nudâ Theoriâ; sed in Practicâ cognitione: neque in practicæ cognitjonis discursu, sed in ejus Demonstratione et Efficaciâ ad Pietatem Spiritualj consistere judico.   Consistit inqvam in Spiritûs Demonstratione et efficaciâ ad Pietatem procreandam: qvoniam fieri nequit, ut aut Pietatis cognitio sine Charitatis aut Sanctitatis studio manifestè suscepto consistat; aut ut uera Charitatis et Sanctitatis Scientia in animo cujusqvam sine Spiritu et sensu Pietatis, ergà DEum existat. [right margin: 1. Ioh. 4. 20, 21.] Nam teste Apostolo, Si quis dixerit Diligo Deum, et fratrem suum oderit, mendax est: qui enim non diligit fratrem suum qvem videt, Deum qvem non vidit qvomodo potest diligere? Et hoc præceptum habemus ab eo, ut qui diligit DEum diligat et rfratrem suum. Ergò hæc nullo modo separarj possunt in eodem animo; neque scientia unius ab alterius cognitione seiungitur.