The Hartlib Papers

  Tractatio Logica Substantiæ naturalis corporeæ: quæ sit

      Animal, juxta præcepta cap: 4. Log: specialis.

1. Nomen perpendatur in Latinà, Græcà & Germanicà Lingva, indicato cuiusque etymo, additis etiam Synonymis si qva se offerunt in una à eadem lingvà.

2. Genus inquiratur in serie substantiarum ac intermediis descendendo ad proximum; cuius divisio differentiam qvoque offeret.

3. Ea genere & differentia definitio constituatur.

4. Causæ animalis considerentur, primò internæ, essentiam constituentes; materia nempe & forma; hacque tàm remota quam propinqva; deindè externæ, declarantes existentiam animalis; ut sunt, efficiens, tam prima quam secunda; & finis, qui vel universalis & ultimus, vel particularis [s:?] subordinatus.

5. Accidentia animalis enumerentur tùm propria; quæ vel prima vel orta, tùm communia.

6. Partitio fiat materiæ [s:?] corporis animalis in partes integrantes tàm similares quam dissimilares, [quæ?] vel principales vel minus principales.

7. Divisio instituatur animalis. priò in sexum, deindè in species ratione loci ipsis attributi & accidentium.

8. Cognata adducantur, indicatâ eorum qvenientià & diversitate.

9. Pugnantia & opposita addantur.

     Tractatio Logica Qvantitatis continuæ, nim: Axis

       mundi: juxta præcepta cap: 4 Log: specialis.

1. Post Nominis Etymon significatio propria indicetur: postea, qvà ratione sit translata vox ostendatur.

2. Referatur ad prædicamentum suum, & ibi inqviratur genus remotum, propinqvum & proximum.

3. Nominentur causæ eff: & terminantes Axem.

4. Ex genere & terminis constituatur definitio.

5. Explicentur proprietates Axis mundi.

6. Recenseantur cognata eorumque diversitas indicetur.

7. Tandem & opposita addantur.

     Tractatio Logica Qvalitatis & quidem habitur, nempè

        Fortitudinis, instituenda secundum præcepta

                cap: 6 Log: specialis

1. Nominis ambiguitas declaretur, & propria hoc loco significationi illustretur etymis appellationum in lingvà germanicà & græcà.

2. Referatur ad categoriam suam inquisito ibi genere eius remoto, propinqvo & [deletion] proximo.

3. Accedatur ad causas [id est?] efficientes, quæ vel interna vel externæ; deindè finales, quæ vel princip. vel minus principales.

4. Addatur Objectum circa qvod versatur Fortitudo, tàm generale quam speciale.

5. Ex genere, objecto & fine principali constituatur definitio.

6. A definitione fiat gressus ad propria accidentia [s:?] requisita Fortitudinis simulque ad effecta secundum distinctos vitæ status: Ecclesiasticum, Politicum, Oeconomicum.

7. Hinc ad cognata transeatur, qvorum et diversitas ostendatur.

8. Tandem opposita videantur [s:?] pugnantia tàm in excessu quam in defectu.

     Tractatio Logica Actionis quæ sit Exercitium styli,

          secundum præcepta cap: 7. Log: specialis.

1. Nomen consideretur, ac primùm in genere vocabulum Exercitii perpendatur, deindè determinatio eius ad certam Exercitii speciem.

2. Genus indicato prædicamento investigetur, remotum & proximum: cuj etiam inserendum Subjectum à qvo deducitur ista actio.

3. Monstretur circa q. versatur Exercitium styli.

4. Causæ eff: recenseantur, tàm principalis quam minus principales; utpotè impulsivæ & instrumentales.

5. Addatur causa finalis tàm primaria quam secundaria.

6. Ex genere, subjecto, objecto, eff: principali & fine constituatur definitia

7. Accidentia propria Exercitii styli & Effecta enumerentur

8. Cognata indicentur & diversa.

9. Tandem pugnantia adijciantur [s:?] opposita tàm privativa quam contraria.

   Tractatio Logica Themata simplicis substantialis qvod

          sit Homo juxta cap: 4 Log: sp:

     Thema Elephanti, tractandum secundum cap: 4 Log: sp:

1. Nomen consideretur, tùm hoc diversis lingvis commune, tùm alterum Barrhus priscis Latinis usitatum; simulque ambiguitas vocabuli declaretur

2. Referatur ad suam seriem, inquisito ibidem genere eius remoto, propinqvo proximo.

3. Causæ Elephanti examirentur, primum Materia & Forma: ac forma hic consideretur non tamen interna consistens in omnia sensitiva convenienti corpori Elephanti, sed etiam externa [quæ?] in staturà & conformatione partium posita magis sunt intelligi.

4. Indicetur causa Eff: tàm primà quam orta, & hæc quidem cum peculiari sua affectione ab aliorum animantium generatione certis quibusdam proprietatibus distincta.

5. Finis addatur, tùm generalis creationem spectans, tùm specialis consistens in usu qvem homini præstat, cuius passim fit mentio in lib: Maccabæorum.

6. Ex genere & formà externà constituatur descriptio Elephanti.

7. Propria Elephanti ponantur, qvoad vocem & qvoad vivacitatem.

8. Cognata afferantur, tùm superiora, ut Homo, tùm inferiora sit animantia alia, corporis vel magnitudine vel parte aliqvà simile qd. habentia.

9. Pugnantia dici possunt quibus effari Elephas solet inque furorem agi, ut commemoratur 3 Maccab: v.1 & 1 Macc: 13.

    Thema Substantiæ naturalis corporeæ nempè Vitis,

exlicandum per terminos simplices, juxta cap: 4. Log: Sp:

1. Nomen consideretur, an primitivum sit an derivativum: & ratio appellatio-

2. A nomine veniendum est ad generis investigationem in serie suj prædicamenti, à summo per media descendendo ad proximum.

3. Genere investigato pergendum est ad causas vitis, ac primò internas, materiam & formam, cumque formà internà [quæ?] cum materia essentiam constituit, nominari non possit, forma exterior ob oculos ponatur, resolutione partium vitis.

4. Causæ eff: indicentur tàm naturales ex cæli & solis constitutione, quam artificiales ex culturâ.

5. Finales causæ cum Effectis coincidunt, [quæ?] vel generalia & aliis arboribus communia, vel specialia & viti peculiaria.

6. Ex genere, formà externà & uno atque altero effecto constituatur [vitis? altered] definitio.

7. Divisio vitis fiat in species proprietatibus & accidentibus variantes.

8. Cognata addantur, indicatà simul eorum diversitate.

9. Pugnantia adijciantur naturæ vitis & proventui adversantia

  Taciturnitatis explicatio Logica per terminos simplices

          juxta cap: 6 lib: 1 log: specialis.

1. Nomen examinetur secundum præcepta de Voce: simulque Etymon in lingvà Latinà & Græcà indicetur.

2. Genus eius investigetur in tabulà prædicamentali, remotum propinqvum & proximum.

3. Causæ eff: si quid in iis singulare occurrat, speciali applicatione ad hunc habitus accommodentur.

4. Finis assignetur, tùm ratione nostrum, tùm aliorum.

5. Objectum Taciturnitatis inquiratur, tàm mediatum quam immediatum.

6. Ex Genere, Objecto immediato & Fine definitio constituatur.

7. Propria Taciturnitatis indicentur ex objectis & circumstantis sumpta.

8. Cognata afferantur & eorum diversitas adijciatur.

9. Opposita addantur, tùm pugnantia tàm in excessu quam in defectu.

     Sedulitatis explicatio per terminos simplices, juxta

               Cap: 6 Log. specialis.

1. Nomen consideretur juxta differentiam de Voce: & cum Latinà conferatur etiam Græca appellatio.

2. Referatur ad seriem suam in prædicamentis, indè genus [sumatur? altered] remotum propinqvum & proximum.

3. Causæ eff: excutiantur, tàm principales, si quid offerunt peculiare, in hoc habitu, quam minus principales [s:?] instrumentales.

4. Finis indicetur, tàm communis ratione officii & vocationis, quam specialis ratione cujusque per se.

5. Objectum sedulitatis indicetur cum suis accidentibus antè & post acquisitum habitum.

6. Ex genere, fine & Objecto constituatur definitio.

7. Propria sedulitatis ponantur ex objecto petenda & effectis.

8. Cognata eius addantur, simulque diversitas ostendatur.

9. Opposita adijciantur [s:] pugnantia tam in excessu quam in defectu.

     Robur Corporis tractatione Logicâ explicandum,

        juxta præcepta cap: 6 Log: specialis.

1. Nomen expendatur in Latinà, Græcà & vernaculà Lingvâ; ac ubi opus est Etymon eruatur.

2. In serie prædicamentali inquiratur genus eius remotum, propinqvum & proximum.

3. Subjectum indicetur, disertè hìc exprimendum; ut discernatur corpus humanum à corporibus brutorum: q. & ipsa suum habent robur.

4. Breviter fiat meritio in qvo hæret & objecti circa q. versatur.

5. Hinc descendatur ad causam finalem tàm communem homini cùm brutis, quam restrictam ipsique peculiarem.

6. Ex genere, subjecto, causa eff: & Finali definitio constituatur.

7. Subjungantur propria saporis & effecta q. ferè coincidunt cum Fine.

8. Divisio subjiciatur ex Subjectis & causis eff: sumpta.

9. Cognatum, si q. est afferatur simulque diversitas ostendatur.

    Tractatio Logica Thematis substantialis singularis,

     videlicet Personæ Ioh: Baptistæ; juxta Can:

               Cap: 9. Log: sp:

1. Nomen & impositio eius cum [Greek: elumo] consideretur: simulque cognominis ratio expendatur.

2. A nomine accedatur ad causas, tùm substantiales, [quæ?] sunt Parentes & familia, tum accidentales, ut sunt conceptio & nativitas, qvarum indicanda connexa, antecendentia, conseqventia, si quid habent memorabile additis etiam circumstantiis loci & temporis.

3. Hinc ad Accidentia transeatur, & secundum ætatis gradus distinctè agatur de educatione, victu, amictu, genere vitæ atque effectis [s:?] actionibus memo -

4. Addantur conseqventia [s:?] eventus tùm apud multitudinem, tum apud Primores conseqvutus:

5. Cognata indicentur [s:?] personæ similes qvoad accidentia & effecta, eaque vel remotiores vel propiores, simul diversitas earundem accuratè explicetur.

6. Pugnantia adijciantur, tùm contraria tùm primativa, [quæ?] utraque declarentur causis suis.

 Tractatio Logica partis essentialis, formæ nim: hominis,

   q. est anima rationalis, instituenda juxta Can: cap:

                    10 Log: specialis.

1. Nomen consideretur collatis appellationibus eius in diversis lingvis, qvarum [Greek: etuma] si discordant, aliundè excutiantur.

2. [Referatur? altered from Referantur] categoriam suam indeque genus ei conveniens sumatur.

3. Effecta animæ rationalis indicentur, q. tria sunt postissimum, primum, informare compositum, secundum, distingvere is ab aliis, tertium producere operationes hominis proprias, qvarum præcipua aliqvot possunt recenseri.

4. Cognata addantur, ostensa eorum primò convenientiâ, post etiam diversitate.

5. Subijciantur opposita, tùm privativa, tùm contraria.

   Tractatio Logica Substantiæ collectivæ nim: Scholæ;

          juxta Can: Cap: 11 Log: specialis.

1. Nomen ac Etymon Scholæ explicetur; indicatis partìm ambiguitatibus vocabuli, partim lingvis q. appellationem eam in significatione huic loco convenientem retinent, q. item variant.

2. Genus Scholæ investigetur, commune illud & remotum ex Prædicamento Substantiæ qvo reducitur, petendum; nam proximum genus includitur in ipso materiali.

3. Itaque materiale assignetur, nominatis personis ex quibus hoc thema substantiale colligitur, & in unum veluti corpus combinatur.

4. Accedatur ad formale sive ordinem & formam istis personis in scholà collectis inhærentem.

5. Seqvatur causa Scholæ externa, q. vel Eff: est vel Finis; ac Eff: vel prima vel orta: Finis vel primarius vel secundarius; & hic vicissim vel generalis vel specialis.

6. Ex istis scholæ principiis descriptio eius colligatur.

7. Accidentia & effecta scholæ recenseantur, ex utilitatibus partìm differentiæ partìm disciplinæ.

8. Cognata scholæ quærantur, simulque diversitas eorum ostendatur.

9. Pugnantia addantur tùm contraria tùm privativa.

Tractatio Log: accidentis Individualis nempè Longitudinis

     staturæ Goliathi: juxta Can: cap: 12 Log: specialis.

1. Nomen consideretur & certa eius significatio q. ex adjecto individuo substantiali, tanquam subjecto accidentis patet constituatur & collatione appellationum in diversis lingvis declaretur.

2. Nomine sic præcognito, brevissimè addatur genus & species huius accidentis ex suà categorià.

3. Accedatur ad Subjectum cuj accidens hoc singulare inest, idque et breviter declaretur à ratione, circumstantia loci [s:?] patrià; adjunctis, ab accidente q. indicaritur 1 Sam: 17 v. 4. 5. 6. 7.

4. Subjungantur Accidentia staturæ Goliathi, externum in oculos incurrens & internum ex adjunctis colligendum.

5. Seqvantur Effecta, partìm in ipso Goliatho, partìm in aliis q. ex 1 Sam: 17 v. 8. 9. 10. 11 intelliguntur.

6. Addantur Cognata, tum domestica, 2 Sam: 21, 19 & 1 Paralip. 20, 5. tùm externa Deut: 3, 11. 2 Sam: 21, 20, item apud Poetas Gigantum atque [deletion] Cyclopum exempla, qvorum simul diversitas ostendenda.

7. Subijciantur opposita & pugnantia, ex 1 Sam: 17, in persona Davidis potissimum colligenda.

    Tractatio Accidentis concreti, q. sit Salvator Mundi.

          juxta Can: cap: 13 Log: specialis.

1. Nomen q. est concretum revocetur ad Abstractum, nempè salvationem, & abstracti Etymo ac ambiguitate declarata certa eius significatio constituatur.

2. A nomine accedatur ad investigationem generis, & consideretur in qvo Prædicamento sit accidens abstractum, ad qvod deindè abstractum est reduciendum.

3. Genere perspecto indicetur subjectum salvationis, objectum, causa finalis eff: tùm principalis, tùm impulsiva, tàm interna quam & finalis.

4. Hinc definitio salvationis extruatur.

5. Abstracto sic declarato ad ipsum accedatur concretum, & primò genus salvationis inquiratur

6. Deindè spectatur causa eff: salvationis & ostendatur à qvo impositum ei sit hoc officium.

7. Post indicentur proprietates [s:?] requisita Salvatoris, ex ipsius Subjecti ratione sumenda, cum quibus conjungantur et effecta.

8. Hinc descriptio Salvatoris constituatur.

9. Cognata Salvatoris videantur, tùm typica, tùm ministrantia, simulque diversitas eorum & inter se & qvoad salvationem <salvatorem> notetur: ne imagines cum reipsà, servi cum Domino confundantur.

10. Tandem pugnatia addantur, tàm contraria quam primativa.

 Tractatio Logica Accidentis collectivi, nim: Philologiæ,

            juxta Can: Cap: 14. Log. specialis.

1. Nomen consideretur & ex Etymo acceptionibus eius deductis certà constituatur.

2. Genus investigetur non quidem perfectum sed ut ipsum Thema est imperfectum, idque vel remotum vel propinqvum.

3. Seqvatur materiale Philologiæ, constans enumeratione Accidentium [est?] Artium & differentiarum, quæ in orationis ac litterarum studio velut conglutinantur.

4. Formale addatur, tùm universale consistens in serie istarum artium ac doctrinarum se; tùm singulare in justa & legitima uniuscujusque methodo.

5. Causæ inquirantur; eff: eaque vel prima, vel orta [s:?] secunda q. minus principalis, q. vel impulsiva vel instrumentalis, & finalis.

6. Ex istis terminis descriptio constituatur.

7. Propria indicentur; primarium respectu verbi divini; secundarium circa alios Autores.

8. Effecta recenseantur, vel ratione Dei eiusque notitiæ propagandæ, vel ratione nostri in omni vitæ genere.

9. Cognata afferantur primaria, propius ad Philologiam accedentia, & secundaria [Congiusculè?] remota.

10. Opposita adijciantur, q. vel primativa vel contraria.

  ractatio Logica Relationis in Præceptorem & discipulum.

               Iuxta Can: cap 15 Log: specialis

1. Etymon consideretur [s:?] Nomen expendatur tàm Præceptoris & discipuli, quam ipsius secundum præcepta cap: 1 de voce.

2. Genus eius investigetur, & consideretur remotum, propinqvum & proximum istius relationis.

3. Genere perspecto materiale nempè subjecta relationis istius breviter præcognoscantur.

4. Subijciatur ipsum formale videlicet ordo inter illa subjecta, & ostendatur, qvomodo ratione istius ordinis unum ad alterum referatur.

5. Fundamentum [s:?] causa eff: tùm remota quam propinqva assignetur cum fine

6. Ex genere, relato & correlato, fundamento & termino extruatur definitio.

7. Accidentia indicentur, q. vel absoluta vel relata illius relationis.

8. Cognata remotiora & propiora.

9. Opposita ex parte tàm relati quam correlati.

     Tractatio Logica faciei in speculo, juxta Can:

               Cap: 16 Log: specialis.

1. Nomen expendatur <tam> faciei quam speculi; breviterque excussis gravionibus acceptionibus vocum istarum specialis ac propria in qvà hic sumuntur, constituatur.

2. Ad prædicamentum suum referatur & genus ei assignetur remotum & propinqvum.

3. Subjectum repræsentationis istius indicetur; & investigata causa eff: imaginis ostendatur per qd. fiat, ac qvomodo dispositum esse debeat subjectum, ut talis repræsentatio fieri in eo possit.

4. Causæ eff: subijciatur Finis; q. vel primarius vel secundarius.

5. Ex genere, subjecto. causa eff: & fine colligatur definitio [s:?] potius descriptio.

6. Hinc gradus fiat ad ea, q. rationem habent accidentium propriorum & effectorum in excitandis aliis ad virtutem.

7. Indè accedatur ad cognata simulque diversitas eorum declaretur.

8. Pugnantia, si qva haberi possunt tandem adijciantur.

  Tractatio Logica Thematis privationis, q. sit Tenebræ,

          juxta Can: cap: 17. Log: specialis.

1. Nomen expendatur cum Etymo suo; & indicatis acceptionibus diversis, propria huius loci constituatur.

2. Assignetur genus, includens mentionem habitus tenebris oppositi.

3. Inseratur brevissima explicatio habitur sine qvo privatio intelligi non potest, adducto genere lucis, subjecto; causa eff: finali, uno vel altero ex propriis præcipuis.

4. Fiat reditus ad explicationem privationis, inquisitis causis tenebrarum, efficiente & finali.

5. Ponatur definitio tenebrarum ex genere subjecto & causis constituta.

6. Divisio instituatur ex causis & gradibus.

7. Addantur cognata & diversa.

               Propositio hæc

   Deus erat verbum, [Greek: Theos e ´ologos] Ioh: 1 v.1.

     per instrumenta secundæ partis Logicæ explicetur.

1. [deletion] Vocabulum præteriti imperfecti temporis rectificetur per præsens, ut rectius institui explicatio reliqva possit.

2. Extrema propositionis sic ordinentur, ut, qd. subjecti, qd. prædicat locum teneant intelligatur.

3. Significatio subjecti ex prædicato & iis quæ v. 14 eiusdem cap: seqvuntur æstimetur.

4. Qvæ, qvalis & qvanta sit propositio consideretur, additis breviter rationibus.

5. Habitudo prædicat ad Subjectum, sitnè limitata an absoluta, expendatur ipsum itèm prædicatum, proprienè hîc accipiatur an impropriè ex integro contextu judicetur.

6. Propositionis rectè constitutæ conversio tentetur & examinetur.

7. Ex simplicium terminorum natura judicium fiat, cuius disciplinæ propria sit explicatio huius propositionis.

     Christus de Pharisæis traditiones legi DEI

          præferentibus ait: Omnis plantatio q.

     non plantavit pater meus cælestis, eradicabitur.

1. Extrema propositionis rectè ordinentur: ut quid subjecti quid prædicati locum teneat, conspiciatur, simul qvo reliqva verba pertineant, indicetur.

2. Rectè constituatur propositio, & q., qvalis & qvanta sit ostendatur par consideratà etiam particulâ negativà, universali omnis, habitudine item prædicati ad Subjectum, sitnè absoluta an limitata.

3. Propositionis rectè constitutæ conversio ostendatur: & juxta Canones conversionis judicetur, an uno vel pluribus modis converti ea possit.

4. Indicetur ad [quam?] disciplinam propositionis explicatio pertineat, q. cum

     Explicanda offertur propositio Matt: 15 v.11.

       Non quod ingreditur in os polluit hominem.

 His verbis Christus hypocrisin Pharisæorum in ciborum

  delectu taxat, in cuius propositionis Genesi hæc sunt

                    consideranda.

1. Subjectum & Prædictum suo utrumque loco recto ordinetur, ut, sitnè simplex propositio an composita appareat.

2. Utriusque extremi declaratio addatur; subjecti quidem indicatione eorum quæ in os propriè ingredi solent, & oppositione eorum quæ ex ore egredi eodem loco dicuntur. [Prædicata?] autem ex græco verbo [Greek: koinoun], in qvo idiotismus hebrææ lingvæ ostendatur: vox hominis etiam de utrâ eius parte sit accipienda, monstretur.

3. Qvalitas propositionis examinetur, particulà negante suo loco posità.

4. Qvantitas ejusdem perpendatur ex rectà subjecti æstimatione.

5. Attributio prædicati ad subjectum consideretur; & sitnè absoluta an limitata ex subjecti acceptione statuatur.

6. Propositionis rectæ constitutæ & sic declaratæ conversio instituatur.

7. Exterminorum simplicium natura judicium fiat, an explicatio huius propositionis ad eandem vel diversas disciplinas sit referenda.