The Hartlib Papers

Exordium benevolentiam captet ab accidente Subjecti, sudio nimirum Samuelis erga populum, cuius commodum perpetuò spectaverit. Ratio ab Effectis: quia à juventute suâ usque ad istum diem gubernans populum ita versatus sit in Republicâ & conspectu omnium ut de singulis & universis benè mereri conatus, vel ipsis testibus nulli injurius fuerit, qvemadmodum per partes hoc declaratur 1 Sam: 12 v. 2, 3, 4. Conclusio Exordii: non igitur præbuisse se causam populo petendi Regem & DEUM petitione eâ offendendi. Tractationis argumentum 1. sumatur â proprietate populi Israel, qui â DEO segregatus & electus ex toto genere humano non debeat exæqvari cæteris gentibus Regem habentibus, cum ipse DEUM habeat Regem. Amplificetur â majori, quod petendo Regem, & gubernationis formam qvâ hactenus DEO volente usi fuerint repudiando, non Samuelem sed DEUM rejecerint. Rursus dilatetur comparatione huius facti cum perpetua major consvetudine, qui â die eductionis ex Ægypto DEUM deserere & alienis diis adhærere soliti fuerint. 1 Sam: 8, 8. 2. A circumstantiâ temporis, quod faciant id â Deo tàm diu miraculosè gubernati. Declaretur & dilatetur ab Antecedente, commemoratione boni status Reipublicæ sub Indicibus, & liberationum per Mosen, Gedeonem, Simsonem, Iephtem, Samuelem. 1 Sam: 17, ver 8 & sequentibus.

Biblico fieri videmus. Tractationis 1 Argumentum sit â proprietate Subjecti seu personæ dicentis, quod nimirum â Deo missus iram eius ipsis annunciet. Amplificetur per comparationem â minori: expavescimus audientes potentiorem aliqvem irâ adversus nos exarsisse bellumque nobis minari: multò igitur magis expavescendam iram DEI cuius potentiæ nemo resistere possit. 2 argumentum a proprietatibus facti ipsius: qvod primùm conjunctio Iosaphati cum Achabo non fuerit necessaria: ratio; quia Syri non inferebant bellum regno Iudæ. Dilatetur ab Opposito nimirum Objectione: cum vicini domus ardet accurrendum esse ad restingvendum incendium. Responsio objectionem solvens exemplis superiorum temporum quibus regnum Iuda & Ierosolymam Deus contra omnem vim tutatus sit: cum Idololatricos Reges Israëlis hostibus obijceret. Altera facti istius proprietas est, quod Deus conjunctione eâ maximè sit offensus: illustretur â simili: quod Principes pro hostibus habeant eos qui conjungunt se cum hostibus ipsorum: jam verò Achabum esse in impietate suâ perseverantem esse hostem DEI cuj opem ferre Iosaphat non potuerit sine magno peccato. Amplifetur â conseqventi, quod propterea infelix fuerit ea expeditio ipseque fugâ salutem quærere sit coactus. Illustretur exemplo Davidis qui conjungens se cum Palæstinis, sæpius sit periclitatus 1 Sam 2, 27 & 29. 3 argumentum â proprio personæ eius qui peccavit, nimirum

Iosaphati, qui non debuit se exponere periculo contrà oraculum divinum per Micham editum. Amplificetur ab Opposito, Objectione videlicet quod fuerit bellum justum pro patriâ Respondeo plus fuisse tribuendum voluntati divinæ per Micham editæ indicatæ 3 Paral: 18, & 1 Reg: 22, quam judicio humano de patriâ defendendâ: deindè Achabum malè suscepisse bellum sine ullâ poenitentiâ, quin etiam cum persecutione Michæ Prophetæ Domini. Hic attexatur Peroratio, etiam justa et in specie negotia qvando non cogit vocatio divina non esse susp <suscipienda> cum sociis impiis.

concitarint, quod totos 24 annos variâ fortunâ gestum tandem maximâ cum ipsorum clade sit confectum. Exaggeretur hypotiposi per Apostrophen ad Carthaginienses: ut ob oculos sibi ponant Agates insulas, ad qvas classis ipsorum â Romanis partim demersa, partim in potestatem sit redacta cum exercitu; ipsi dominio Siciliæ, Sardiniæ & aliarum inter Africam Siciliam & Italiam insularum exuti, maximâ insuper summâ pecuniæ multati pacem vix magno labore impetrarint. Vndè inferatur, nunc qvoque metuendam esse ultionem violati foederis. Atque hoc rursus amplificetur alio Hannibalis facto, quod Legatos Romanorum in castra missos, qui ipsi denunciarent ut ab Sagunthinis[altered] sociis populi Romani abstinerent, non admisit, atque ita jus gentium sustulit, qvo legatis, etiam hostium exponendi mandata sua & agendi facultas datur. 2. ab objecto, hoc est personâ eorum qui isto facto sunt læsi, attexatur per illationem ex priori: quod Annibal injuriam Saguntinis factam contumeliâ Legatorum cumulans magis irritarit hostem: ubi â proprietatibus Romanorum ostendatur, non vulgarem eum esse hostem, sed primùm potentiâ terribilem; quod non tantum omnes Italiæ populi â Romanis subjugati, sed Sicilia qvoque & Hispania doceat: idque amplificetur etiam victoriâ Romanorum de ipsis Carthaginiensibus: deindè esse cautum in negotio suscipiendo, sed acrem in perseqvendo: quod probetur

præsenti ipsorum exactione, dum ab Annibale depulsi non mox ad arma concurrerunt, sed Carthaginem prius iverunt quæstum <qvestum> de eo: & amplificetur ab oppositis per ominationem quod verendum ne qvò lenius agunt ac segnius incipiunt, eò cum coeperint perseverantius sæviant, claudatur Epiphonemate: quod grave admodum sit hostem habere tàm consideratum & circumspectum. 3 argumentum â Subjecto sive personâ Hannibalis, qui factum perpetravit, cum fine præcedentis connectatur per antithesin, quod temeritas & præcipitantia juvenis incogitantis difficiliora faciat omnia. Amplificetur comparatione Patris Amilcaris, qui vir longo rerum usu eruditus & Dux fortissimus adeò ut Mars alter diceretur: tamen â Romanis sit victus; atque indè inferatur, nihil melius sperandum, quin peiora omnia expectanda â juvene imperito & non tam forti quæ temerario ac præcipiti. Claudatur affectu destestationis â prædictione perorantis, ipsius nempe Hannonis. qui per Deos foederum arbitros ac testes monuerit ne Annibalem ad exercitum mitterent, quod metuent ea quæ nunc fiunt. Peroratio generatim repetitis argumentis tractationis concludat, Annibalem ruptorem foederis dedendum Romanis ad poenam deposcentibus: atque hoc amplificetur argumento â minoribus comparatis, quod etiamsi nemo deposceret eum, devehendus esset in ultimas maris terrarumque oras, ablegandusque eò, undè nomen famaque

eius accedens sollicitare quietæ civitatis statum posset. Qvod rursus dilatetur â causa Effectiva quod Annibal non publico motus commodo ista agat, sed cupiditate regni, ad quod hanc unam cernat viam, si ex bellis bella serendo succinctus armis legionibusque vivat.

gregales suos, utpotè locum opportunum ejusmodi molitionibus, propter turbam variorum hominum ibi confluentium. Id amplificetur ab Opposito, nempè facto Iudæorum ex Asiâ qui eum conspicati in templo talia molientem oppresserint & prohibverint cap: 21, ver 27. 3. â testimonio Lysiæ tribuni, qui eum propterea vinctum ad præsidem miserit, â qvo etiam de isto Pauli facinore plenius edoceri ipse possit. Addatur testimonium præsentium Iudæorum idem uno ore asserverantium. Peroratio primùm repetitis breviter præcipuis probationis momentis; non contemnendum esse conatum istum ostendat exemplo Theudæ Ægyptii Act: 21 ver 38 & 5 ver 36; qui non ita pridem â parvis initiis eò sit progressus, ut factionem haberet 4000 hominum ac non sine periculo tandem sit sublatus; deindè exaggerando bona pacis qvâ præsidis beneficio fruatur, conciliare Paulo odium præsidis conetur, ut qui per seditionem turbare gubernationem ipsius & multitudinem adversus Romanos velit concitare.

quod non errore aut casu, sed consultò id fecerit. 3tio â proprietate facti & effecti, quod luxu & intemperantiâ decoxerit patrimonium. 4tò ab Objecto, quod peccato suo non tantum maximè offenderit DEUM, præcipientem ut liberi parentes honorent, sed etiam patrem senem deseruerit bonâ facultatum parte extortâ. 5tò â Conseqventi, quod ipse ad extremam paupertatem redactus sine re & spe jam vivat. Hinc fiat gradus ad ipsam deprecationem: quæ constet primùm argumento generali, â communi accidente seu conditione imbecillitatis humanæ; cuius ipse exemplum sit factus miserabile. Deindè seqvantur argumenta specialia duo. Prius â subjecto sive personâ ipsius & proprietatibus nimirum poenitentiæ motu. Amplificetur ab opposito, quod nunc demum agnoscat se aliter facere debuisse. Alterum ab Objecto sive personâ & proprietatibus Patris; qvem confidat non omnem erga se [Greek: sargùn?] exuisse. Amplificetur â Comparatis minoribus, nempè servis, qvos multos domi suæ liberaliter alat: fiat accommodatio, ut iis patiatur ipsum annumerari: additâ ratione ab accidente, quia paupertate compulsus jam anteà factus sit servus & quidem subulcus. Atque hoc rursus amplificetur â comparatis, quod in eo servitio fuerit deteriore conditione quam porci. Tandem claudatur oratio repetitione præcipui deprecationis argumenti; ut vel infimo inter servos loco sinat ipsum esse; boni consulturum, quicquid ex patris benignitate obtigerit.

fuerint, cum indicatione spei, quod eâdem filium sint prosecuturi, subjungantur mox causæ cur id facere debeant. 1 Efficiens principalis, â jure hæreditatis, quia sit legitimus hæres, cuj jure divino & humano competat successio: quod breviter poterit declarari & dilatari exemplis. 2 Impulsiva externa â collocatione natalium & educationis; quia ut ad Regnum sit natus, ità etiam ad rectè obeundum tantum munus accuratè educatus & institutus. Amplificetur distributione institutionis in lingvas necessarias isti fastigio, politicæ prudentiæ cognitionem, & quo caput est, veræ sapientiæ pietatis doctinæ. 3. Impulsiva interna, â spe vitæ inculpatæ, prudentiæ & integritatis in omni administratione (sic educatum, sic institutum minimè dubium est ut tali vos Rege beatos fore spes sit) Hîc tandem addatur peroratio, repetens admonitionem de benevolentiâ & fide Regi suo præstandâ.

commodè possint proponere quæ ad ipsorum sublevationem pertinent. 2dò quod de clementiâ novi Regis optimè sperent. Seqvatur jam ipsa tractatio, constans narratione & probatione. Narratio breviter percurrat gubernationem Salomonis plenam Sapientiæ: quæ dilatetur ab Effectu, quod eo nomine innotuerit exteris & longissimè dissitis Regibus ac populis, qui sapientiam eius admirati sint & venerati: Qvod rursus amplificetur distributione enumerante præcipuas gubernationis partes: cultus divini constitutionem, aulæ Regiæ magnificentiam, totius Regni administrationem. Deindè per adversativam inferatur has tantas res sine maximis imperiis nec inchoòre ipsum nec tueri potuisse. Declaretur id distributione præcipuorum operum ipsius, ut sunt ædificatio templi sumtuosissima, structura Palatiorum Regiorum, munitiones urbium destinatarum repositioni frumentorum aliorumque necessariorum & defensioni Regni classis ad publicum navigationis usum exstructio. Hìnc inferatur factum esse, ut tributa imponerentur populo ad sumptus istos rectius tolerandos. Idem amplificatio â connexo; avaritiâ ministrorum Regiorum onera illa nobis <novis> additionibus subindè augentium & exasperantium. His ità commemoratis ponatur petitio, ut onera & exactiones istæ mitigentur. Dilatentur ea per Occupationem: quod sciant in omni gubernatione ferenda esse onera quædam;

ideòque non detrectent omnia, tantum tributa laxari petant. Subjungatur Probatio. 1 â causa impulsivâ internâ, eqvitate videlicet Regiâ: quia jam non requirabtur isti sumptus regno, ædificiis & aliis rebus necessariis instructo. 2do, ab impulsivâ externâ, nempè inopiâ subditorum qvorum facultates valdè sint accisæ, ut tolerare exactiones istas amplius non possint. Tertiò, â conseqventi gemino: recreatione populi, ut colligere se non nihil possit viresque recipere: & obedientiâ ejus ac fide in Regem majore: in cuius etiam pollicitatione oratio terminetur.

bem occupans populum ad concionem vocat & multitudine ob seditionem excitatam reprehensâ Duces atque Autores capitali supplicio damnat.

in aciem educat: quod amplificetur a Genere: Deum solere excoecare qvos vult ad poenam trahere. 2. Cum hâc sententiâ connectatur alterum argumentum â causa procatarcticæ poenæ; crudelitate videlicet hostis, qui in itinere propugnaculo ipsorum in deditionem accepto, cum præsidiarii pacti essent incolumitatem vitæ, & rerum suarum conservationem, præter fidem datam ad unum omnes trucidavit. Peroratio breviter revocat propositionem, præcipuis momentis argumentorum, aut fortiter hâc horâ pugnadum, aut patriam, vitam, vxores & liberos perp perdendos esse: siquidem spes fugæ nulla, hosti fides nulla.

causa finali propter quam Majores legem eam tulerint libertate nimirum suffragiorum, quæ impediri ab armato & potentiâ [instrusto for instructo?] facilè possit. Qvod rursus amplificetur ab Antecedente, gubernatione videlicet Galliarum Galliarum qvas Cæsar in decimum jam annum cum imperio obtineat, & multis ibi bellis gestis, maximos habeat exercitus quibus etiam per vim extorqvere populo possit suffragia nisi conatibus eius seriò obviam eat Senatus. 2. ab effectu sive incommodis secuturis ex violatione istius legis: quæ vult, ut præsentes & quidem privati, nullâ muniti publicâ potestate petant Magistratus; quo nimirum aliæ etiam leges postea violabuntur, vndè metuenda sit boni publici ruina. Amplificetur ab Opposito, quod observationi legum & consvetudinum â Majoribus acceptarum hactenus floruerit Respublica & ad istam magnitudinem excreverit. Peroratio summam probationis breviter repetens moveat affectum indignationis contra Cæsarem, cum potentia ejus periculosa sit Reipublicæ ut Senatus successorem ei mittat, cui tradat exercitus: atque ita privatus redeat ad urbem, et coram petat consulatum.

Exordium ducatur â præsentis controversiæ accidente, difficultate nimirum propter defectum testimoniorum, quæ in factis dubiis requiruntur. Fiat transitus ad tentandam rei dijudicationem per adversativam; sed in tali casu semiplenam probationem ex conjecturis probabilibus sumtam sufficere.

plurimæ & maximæ utilitates summa cum voluptate conjunctæ molestias laborum pro eâ suscipiendorum facilè vincunt.

brum amplificetur ab Effectu, quod gratitudo invitet ad benefaciendum pluribus. Et hoc rursus dilatetur ab Opposito, nempè ingratitudine, quæ fontem beneficentiæ obstruit. 3. à proprio; quia ultio multis de causis omitti possit ac debeat, beneficii remunerationem nulla utcunque gravis causa tollat, quod utrumque suis causis nonnihil potest dilatari. 4 â conseqventi, quia non vindicans injuriam laudatur, non referens gratiam vituperatur. Cuius argumenti posterius membrum amplificat Cicero comparatione gratitudinis cum solutione debiti. Peroratio ex argumentis istis breviter colligat, gratitudini studendum, vindictæ autem cupiditatem moderandam esse: addito novo argumento â Scripturæ Sacræ testimonio; quæ ut gratitudinem requirit sìc vindictam severissimè prohibet...

in animam tamen nihil habeant juris. Hoc amplificetur â Majori, quod nec in corpus vel minimum possint sine permissu Dei; rursus probetur â minori, quia ne capillum possint nobis adimere sine voluntate DEI, qui omnes numeravit: & illustratur itidem â minori, passerculis nempè non cadentibus in terram inscio & invito Deo. 2 Ducitur â conseqventi, compensatione videlicet constantiæ: quod amplificetur ab opposito, poenâ nempèe inconstantiæ & defectionis. Peroratio propositionem sive adhortationem & argumenta probantia breviter resumens concludat Christi amorem & gratiam majoris quam ullius hominis, utcunque sublimi loco positi, esse faciendam.

& in ipsos Magistratus locorum, qui hoc vindicare neglexerint. Tertium legis membrum continet privilegium fori: eis opinio, an coram Rectore conveniri & causam dicere velint, vel Magistratu municipali, additâ sanctione poenali in temeratores. Postea singula legis membra nonnihil evolvantur, comparatione aliorum qui vectigalia portoria tum de seipsis tùm de rebus suis pendere, ac alia onera civilia ferre coguntur, qui ob factum aut debitum provinciæ aut Civitatis suæ, arresto & mandato judicis impediri poβunt, ne vel ipsi vel ipsorum bona loco moveantur, donec satisfactu sint Actori; qui denique coram Magistratu municipali respondere tenentur. Tertio consideretur causa legis impulsiva; eaque vel immediata, quia scientiâ ipsorum totus illuminatur mundus & ab obediendum DEO & magistratui vita subjectorum informatur, quam comparatione generis amplificatam addit Imperator: cum omnes bona facientes, inquit[altered], Imperatoris laudem & protectionem mereantur, meritò qvâdam speciali dilectione hos ab injuriis defendi; vel mediatâ, quod voluntario exilio patriam relinqvant, quod de divitibus fiant pauperes, patrimonium studiis impendentes, quod vitam multis exponant periculis, quod non absint causa huius constitutionis, nisi qvatenus ad immediatam illam quasi media ad finem ordinantur ipso Imperatore limitante; quia faciunt ista omnia ac patiuntur

amore scientiæ. Atque hoc Amplificetur â diversis & oppositis, quod hæc privilegia non juvent eos qui ad voluptuarium aliqvem scopum ista media dirigunt; non eos qui lucrum intendunt, minimè omnium verò eos qui in ipso scholarum sinu non scientiam qvâ totus illuminatur mundus sed otium & petulantiam quibus obscuratur mundus pro scopo habent. In peroratione tandem moveatur affectus æstimationis, ut legem istam magnoperè faciant studiosi: tantoque majori conatu id agant, ut digni prærogativa istâ inveniantur atque expectationi Ecclesiæ Reiquepublicæ respondere possint.

Narratio per Rejectionem, qvantâ in Consulatu adversus Cæsarem acerbitate usus sit Marcellus, meliùs nosse patres, quam ut commemorari opus sit, ostendens, breviter indicet offensiones Marcelli, quod ad Senatum retulit, ut finito jam bello Gallico Cæsari antè tempus succederetur: itèm, nè qvâ ratio eius absentis haberetur in petitione Consolatus, & ut colonis eius qvos Novocomum in Galliam deduxerat, civitas adimeretur: quæ ultra præscriptum data fuisset. Ubi hoc etiam addatur, quod Sulpitius Marcelli Collega iniquitatem actionum ejus animadvertens ipsi restiterit. Propositio per præcisionem ostendat Cæsarem his omnibus oblivione sempiternâ sepultis, &si hoc Marcellus non expectat, tamen deprecantibus S. C. ipsum nunc in pristinum restituere. Confirmationis argumenta sint duo; prius â causa impulsivâ externâ, dignitate videlicet Senatus: cuj negare nihil debeat: alterum â causa impulsivâ internâ, amore Cæsaris in Rempublicam quam sapientibus viris optimè constitutam esse cupiat. Atque hæc amplificetur per occupationem, qverelâ de insidiis Cæsari metuendis: qvas tamen non magis cavendas quam Reipublicæ consulendum putet: quippè qui jam & naturæ & gloriæ satis vixerit &c: Peroratio breviter repetat pollicitationem de Cæsaris erga Rempublicam optimâ voluntate.