The Hartlib Papers

<TRANS avail="yes"></TRANS>
Title:Letter, Cyprian Kinner To Hartlib, In Latin
Dating:27 June 1647
Ref:1/33/12A-14B
View full size
[1/33/12A]

<Hartlib: No. 4. 27. Iun. 1647.>
Salutem officiosam. Ita est, clarissime et amicissime Domine Hartlibi, prout superioribus diebus ad te scripsi. Ægrè tuam mentem ex ignotâ Lingvâ, et ad alios directâ epistolâ, adseqvor. Nunc demum enim ex apographo tuarum in Latinum sermonem conversarum, perspicio: qvæ sit tua de nobis solicitudo, et qvò vergat? Id qvod antehac ex nudâ relatione non ita poterat innotescare. Hinc nec exactè satis respondi: nec pro tam benivolo affectu gratias ullas habui: qvod jam ecce facio. Ignosces itaque sive errori, sive incivilitati nostræ. Præcipuum solitudinis tuæ caput; qvod nobis omnibus (si eo rectè uti nôrimus) commodare ex voto poterit, puto id esse: qvòd à Parlamento procurare velis privilegium: ne qvis publicandos à nobis libros in fraudem nostram, per Angliam et Scotiam, cudere aut recudere ausit: nisi Editor priùs nobiscum contrahat. Iustum enim & æqvum tibi videri ut et digno præmio coronentur, qvi huc operas suas contulissent: (inter qvos meo me merito censendum qvoque putas:) eorumdemque conatibus ulterioribus sic porrò honesti provideatur. Sagaciterque suboles cum Reverendo Domino Duræo: plus inde sperandum emolumenti, publici æqve ac privati, qvàm ex lauto aliqvo patrocinio. Aurea verba! Qvalia qvidem dudum mecum volutavi: sed ad te apertè scribere, ne forte lucri alicujus intempestivus captator viderer, hactenus sum veritus. Subinnui tamen aliqvantisper; cùm mense Ianuario ita ad te perscriberem. {A Patronis pendere solicitudinis plenum: qvia hi vel nulli sunt hodie, vel minùs æqvi. Ergo ALIA incedendum VIA, in silentio et spe; NON tamen SINE AMICORUM OPE. &c.} Bene autem se habet; qvòd adeò concordent nostri conceptûs: videturque haud dubiè boni successûs bonum omen? Hæc una enim via est: qvâ si incedamus, à nemine posthac precariò dependere: nemini, cum nostri ipsorummet molestatione molesti esse; neminem vel unico obulo fraudare; et plus tamen subsidiorum, qvam ullâ aliâ ratione, certò sperare poterimus. Ut verbo absolvam: ita demum liberali, planeque serenâ, mente nobis esse licebit. Qvæ serenitas qvantum ad ejus modi liberalia studia, omnes coòctionis impatientia, momenti habeat: expertus sum hoc biennio: qvando sic ab ancipiti spe continuò dependere, nimiâque præcipitatione prævertere bona cogitata, coòctus fui. Qvia ergò tu de nobis adeò solicitus es: ego meo loco vicissim tui solicitudine tangor. Et ita quidem ut tu posthac æqvè de laboribus nostris, atque de eorundem fructu, unà nobiscum participes: Sicque nobis ac studiis nostris tanto arctius dehinc devinciaris. Sic ergò cogito: num rectè, tibi considerandum reliqvo. Tranfer tu 1) nostra subinde ad te mittenda, qvantocyùs in Lingvam Anglicanam et Scoticam: 2) procura dictum privilegium à parlamento utriusque Regni: 3) prospice de Typographis aut Bibliopolis utrobique: qui nobiscum contrahant, & Parlamenti istud privilegium à nobis ad se redimant, æqvis conditionibus: 4) impetra id qvoque à Parlamento: ut ips postqvam Opuscula nostra eidem dedicata et approbata fuerint, ejusdem recommendatione singulis provinciis, sive etiam Scholis, (in qvas ea introducere volueritis) aliqvot exemplaria offere liceat: pro qvibus vel precium æqvum nobis [deletion] solvant; vel pro libitu suo honorariolum aliqvod redhibeant: (parlamento autem ipsi, pro dedicationis redhostimento, nihil præscribendum.) Qvod ita qvævis schola in nos conferret: proximè ingressuri scholam discipuli, hac methodi nostræ facilitate primùm fruituri, sic retribuant; ut qvilibet solidum unum (plus minus) scholarchis cujusvis loci (vel iis, qvi honorarium istud essent <nobis> porrecturi) pendant: talisque collecta per subsecuturos novos discipulos <scholasticos> eò usque continuetur; dum exsolutum sit omne, qvod sic anticipatum nostri gratiâ è publico ærario fuerat. Ita nemini gravis foret nostrûm remuneratio, omnibus tolerabilis; imo insensibilis: qvâ solari tantas, qvas sustinuimus, molestias, cum æternâ vestri nominis gloriâ, possemus: Isti sunto laboris posthac tui circa hæc nostra, mi Hartlibi. De fructu verò laborum sic cogito. Qvicqvid inde præmii sperandum; aut in tres, aut in qvatuor, dividatur portiones. Si in tres: una portio collegæ meo cadat, altera mihi, tertia tibi. Si in qvatuor: (qvod ratione collegæ mei, diutiùs istis occupato primitùsque hæc molimina aggresso, & hactenus dirigenti, æqvius foret:) duæ portiones eidem adsignentur, tertia mihi, qvarta tibi. Ita, observatâ ubique Christianâ æqvitate, erga te qvoque non essemus ingrati: tuque si spem præmii haberes
View full size
[1/33/12B]

tantò alacriùs cuncta perageres. Obtinet enim vulgatum distichon: Deme oleum lychno, lucemque negabit eunti: Deme laboranti præmia, segnis erit. Si deinceps vel ipsemet, vel Domini Duræi ope et operâ, aliis qvoque in Regnis (qvod subinnuis) ita procedendum statueres: idem ad vos fructas exinde redundare posset. De qvo plura fari nondum tempus est: ne pellem ursi venalem exponamus, eo nondum capto. Qve jam scrib, nondum novit Collega meus: (nam fortuitò sese hæc scribendi occasio obtulit:) haud tamen <er>sunt aliena ab ipsius mente. Nam et approbavit, scio, in suis ad te proximis istud tuum de dedicandis Parlamento vestro opusculis consilium: & dudum mecum pactus est de præmii undecunque obventuri tali portione. An et tecum antehac pactus sit, non inqvisivi. Si id factum tantò res est expeditior: sin, inposterum fiat. Qvomodocunque autem sit: velim, ut (si tu istas meas suggestiunculas probaveris, aut meliores excogitare rationes possis) proximè tuo nomine, ac si horum ego nondum [esses for essem] conscius, .eadem ad Collegam meum perscribas, tanqvam à te excogitata. Ista enim est mea in rebus propius meticulositas: ut nolim hac in parte Collegæ qvid præscribere: ne putet, me id in commodum meum moliri, cum ipsius dispendio. Videtur namque optimus vir interdum intempesitivè esse suspicax, aut saltem diffidens. Et erunt, si tua hæc esse inventa advertat, ipsi probatiora. Aliena (ut nosti) nobis perplacent, domestica displicent. Nunc porrò ad alia quædam tua. Scripseras nuper de millenis aliqvot scholis, in utroque vestro Regno reformandis. Iam si pro qvâvis scholâ tantummodò viginti exemplaria primitùs imprimerentur: unicus scholarum millenarius poscet sibi exemplarium viginti millia. Constent nunc libelli isti scholastici, in tironum manûs dandi, (excipio enim Methodum Lingvarum ipsam, nuper ad te missam, et cætera huc spectantia Informatoria, solis ephoris destinanda,) singuli centum duntaxat plagulis, hoc est, qvatuor minoribus voluminibus characteris nostratibus: millena exemplaria dabunt qvater mille ejusmodi volumina; decies millena exemplaria, bis mille volumina majora, (vulgò Riess.). Et tamen papyrus illa, de qvâ dixi, pro Methodo & Informatoriis Ephororum, nondum hoc calculo continetur. Annón ergò pluribus Bibliopolis aut Typographis (cùm vix unus et alter tot curas & impensas sustinere possit; aut certè operas typographicas nimiùm remoraturus sit; omneque lucrum reliqvis unus præriperat,) impressio committenda? ut et de chartis, typis, ac typothetis sufficientibus tempestivè & abundè sibi prospiciant. Tecum hæc, & si qvæ alia sunt, (ess (esse autem possunt, uti prævideo) pensicula. Sed & plura monendus es. Primùm, ut tempestivè dispicias de homine, (qvid si de duobus? certè svadeo!) non tantùm idiomatis Latini et Germanici, qvo hæc nostra cæteris Lingvis in exemplum prodibunt; sed et Anglicani ac Scotici, penitissimè gnaro. Nam qvi leviter tantùm istas nostras Lingvas degustavit; nec earundem vim & indolem probè perspectam habet; vestrarumque lingvarum idiotismos cum hisce nostris exæqvare novit; non poterit esse felix translator, et ad alios Mercurius. Et inveniet, crede, exercitatissimus qvisque tot molestias in vertendo; si Versoris munere rite defungi volet: qvot sibi ab initio haud imaginabitur. Qvod qvando eveniet, demùm adstipulaberis nobis, et credere propriâ experientiâ <ad>disces: qvanti nobis constiterit, salebras istas superasse; & (qvod caput rei est) [deletion] primam fregisse glaciem. Dehinc certò vobis prædico: etiam cum libellos nostros Didacticos felicissimè in Lingvas vestras transtuleritis, non illicò tamen patebit omnibus eorundem expedita praxis. Nam ut in omni aliâ recenti inventione tentandâ, sic et hîc, hærebunt à principio plurimi: sique primo momento res fortè procedere videatur, ob imperi-
View full size
[1/33/13A]

tiam aut impatientiam [maleferiatorum?] qvorundam Informatorum, non una metuenda spebus vestris incommoda. Tametsi libelli illi nostri tam parum in culpâ sint futuri; atque unio à gallo in sterqvilinio repertus, si hic illo uti neqveat. Id qvod ipsemet Collega præsagiens, nuper admodùm, priusqvam vestra intentio et invitatio nobis innotesceret, svasor mihi extitit: ut patriæ meæ (Silesiæ) Proceribus exemplaria aliqvot offerrantur: ipsiusque ad sympatriotas illos meos recommendatione, fierem scholarum in Silesiâ Reformator. Neminem enim (sic ipse Colliga addidit) huic instituto aptiorem futurum, qvàm me unum: qvi et consilia huc comportassam; & libellos istos omnes, pari cum ipso industriâ, ad primam incudem fabricassem; & intentionum compendiorumque suorum essem callentissimus. Ad hæc, qvia indigena honoratoque apud meos loco, & jam antè patriæ Principibus notus sim, tantò faciliùs omnia obstacula penetraturum me esse. At ideo Collegami tuum evocabimus, inqvies: ut nobis adsit in reformatione istâ scholasticâ. Benè! Qvid autem, si venire neqveat? Certè, non est ipse suæ spontis. Fratres Confessionis Bohemicæ, ad multas etiam preces, vix hunc annum (qvi intra trimestre excurrat) ad extraordinarios labores ipsi indulserunt; qvod toties Collega ipsemet contestatus est: neque scimus, utrum futuram hiemem; qvâ omninò ad complenda Didactica opus<TRANS SWITCH="2"></TRANS> adhuc<TRANS SWITCH="1"></TRANS> [habemus altered], adjecturi sint. Imponent enim ipsi, præter Ecclesiasticum munus, aliam insuper sarcinam, adornandi: cujusdam systematis theologici; et forsan alia: de qvibus mihi dum non constat. Qvibus ut pareat, juramento se obstrictum sentit. Non scio tamen, qvid iste vel illi in vestri gratiam sint facturi.
     Haberem de Lingvâ novâ, qvod tecum conferrem. Sed qvia nondum communicavit ea Collega, qvæ huc misisti, eò spectantia; nihil de iis pronunciare audeo. Ante aliqvot annos meditabar ego qvoque voculas qvasdam technicas, pro usu Botanico; sic adornatas, ut nulla litera, nedum syllaba, nedum syllabarum multiplicatio, esset inanis. Consonæ in primâ syllabâ generaliter notabant qvalitates primas, secundas &c; (accommodabam enim omnia ad usitatas Botanicorum hypotheses:) Vocales vero, qvalitatum hos vel istos gradûs. Secunda syllaba excipiabat specificam cujusvis vegetabilis vim et respectum, vel ad corporis aliqvam partem conservativè, vel ad affectum aliqvem præternaturalem curativè, vel ad nutritionem diæteticè. Tertia syllaba adhuc specialiora signabat; & inter alia locum, ubi provenire; tempus, qvo maturescere; modum, qvo colligi qvidvis soleat. Tota vero vocula, collectivè sumpta, erat novum istius vegetabilis nomen, mnemonico qvodam vinculo vulgatæ appellationi (ne & ipsa ignoraretur) amoenè connexum. Erantque omnia sic disposita: ut qvemadmodum qvævis syllaba res à se invicem distinctissimas repræsentaret, sic et literæ in secundâ vel tertiâ syllabâ recurrentes (qvia enim vulgates tantùm Latini Alphabeti literas, numero tam paucas, huc adscivi, rebus in universâ syllabarum triade exprimendis non sufficientes: oportuit istas literas in singulis syllabis omninò repeti) aliud qvid significarent, atque in primâ syllabâ. Ac prout Vocalis aliqva ponebatur vel primo, vel secundo, vel tertio, cujusvis syllabæ loco: aut prout syllaba qvævis ipsa vel uniliteralis, vel biliteralis, vel triliteralis erat: nullibi aberat mysterium. Utque talia caperentur ab aliis qvibusvis: (nam in meum tantummodò usum ista [meditari?] coeperam:) videbatur exiguâ aliqvâ informatione obtineri posse. Sique sic aliqvis voculam ejusmodi technicam memoriter saltem retineat: omnem totius vegetabilis, istâ voculâ denotati, vim, usum, & nomenclaturam vulgarem, plenè tenebit, miro, facili, jucundoque compendio. Qvod aliàs
View full size
[1/33/13B]

impossibile foret remicisci. Qvotusqvisque enim est exercitatissimorum Botanicorum; qvi omnes omnium vires et appellationes, in tantâ Authorum de singulis istis discrepantiâ, cognitas habeat; aut vulgatâ ediscentiæ viâ imprimere memoriæ inque eâ conservare, qveat? Divinitatis id potiùs esse dixerim, qvàm humanitatis. Cùm sic experimentum procederet: surgebat animus, id in cæteris etiam tentare Rebus. Sed nihil præstiti reapse: nudas tantùm formabam ideas, juxta qvas qvorumvis scibilium et memorabilium perceptio facilis reddi posset. Elementis et Meteoris tribuebam voculam unius syllabæ; illis qvidem biliteralis, his tiliteralis: sic ut qvotiescunque tales syllabæ occurrerunt, lector nosset perpetuò designari iis aut Elementum aut Meteoron aliqvid, aut alterutri qvid addictum. Mineralibus ac Metallis duas destinabam syllabas, illis biliterales, his triliterales; Vegetabilibus & Animalibus tres syllabas, illis triliterales, his qvadriliterales. Homini et Angelis nihildum assignâram, nec divinis: qvia non proseqvebar intentionem. Sic ipsa vocis commensuratio, s <seu> syllabarum numerus, nullo negotio manifestabat summum cujusvis Entis genus; num scilicet esset Naturale, Artificiale, vel Divinum? et è naturalibus, Elementum vel [Nemoron?], Minerale vel Metallum, Vegetabile vel Animal? [&c?] Tùm & Syllabæ cujusvis circuitus; imò qvælibet litera, sic vel sic, hîc vel ibi, posita aut transposita, utile ac necessarium qvid suggerebat; nullo apice hîc frustra existent: prorsùs ut in Logicis illis notionibus, Barbara, Celarent &c. qvæ egregium subsidium hactenus præstitêre memoriæ. Cujus rei delineationem aliqvalem dabam ante biennium Collegæ meo, cùm primâ vice ipsum invisissem: cui hæc non displicebant. Vidi tamen maturè, intricatiorem esse istum scribendi intelligendique modum: propterea, qvòd Latinis characteribus, tumultuariè excogitatis, variè distortis, solisque Europæis (tametsi non omnibus) notis, innitatur. Commodiorem ergò & universaliorem viam duxi: si figuræ tales excogitentur, qvæ et citò scribi, et citò à qvâvis Gente intelligi, et nullatenùs inter sese confundi, paterentur. Sic ut simpliciores tribuerentur Elementis, tanqvam simplicibus corporibus; paulò compositiores, Meteoris; adhuc plus compositiores, Mineralibus: & sic gradatim progrediendo, compositissimæ adsignarentur Animalibus vel ipsi Homini. Compositio<nis tamen [deletion] notulæ> tamen non promicuè, sed certis cujusvis figuræ lateribus, adjicerentur: ut illicò patesceret, ad qvod Entium genus qvævis figura, (vel potiùs res figurata) sit referenda? Delectus tandum ejusmodi figurarum (præter modò dictas conditiones) talis institueretur: ut tot essent figuræ, qvot voces primitivæ. At hoc opus, hic labor foret, earundem numerum constituere. Non enim, qvas Germani, vel Latini, vel alii, in suis qvique Lingvis, pro primitivis habent, ideò primitivæ sunt: sed qvotqvot rem aliqvam talem denotant, qvæ respectu<TRANS SWITCH="2"></TRANS> [deletion] <qvalicunque<TRANS SWITCH="1"></TRANS>> aliis rebus communis esse potest: atque adeò cujus appellatio voces derivatas alias, unam vel plures, ex se formare patitur. Qvo respectu multæ aliæ <derivatæ> voces aliarum lingvarum futuræ sunt primitivæ; et contrà primitivæ, derivatæ. Qvod facilè cuivis patet. Sed istud, tametsi operosum, minus tamen est, præ eò qvod restat: non secus, ac voces radiales <radicales> habere cognitas, exiguum qvid est in qvâvis Lingvâ: nisi accedat qvoque Derivandi et Componendi, Flectendi & Connectendi, (ibi per Declinationes & Conjugationes, hîc per Syntaxin,) adeoque in plenum contextum omnia redigendi, cognitio. Hisce talibus ergo Figuris radicalibus, paulò majusculè (ut
View full size
[1/33/14A]

conspicuæ sint) exprimendis, (et qvidem cuivis seorsim,) putârim ad latera addi debere characteres qvosdam minores: qvorum alii notent Derivationem, alii Compositionem, alii Flexionem, alii Connexionem &c. Ubi opus foret, cuivis Derivatorum terminationi, cuivis Compositorum voculæ præfixivæ, cuivis Flexibilium Numero, Casui, Modo, &c peculiarem aliqvam excogitare notulam; è qvâ mox pateat, figuram illam sic notatam denotare hoc vel illud è se derivatum, hujus vel istius terminationis; aut hoc vel istud compositum, in hoc vel illo Casu, Modo, Personâ. &c. Qvòd si verò radicalis illa figura sola stet: indicio foret, eam notare vel vocem inflexibilem; vel flexibilem aliqvam in casu Nominativo, vel Modo Infinitivo: adeoque citra ullum istius modi variationem debere exprimi. Dubitabam autem, qvot hîc Numeros, Casûs, Tempora &c. forent constituenda? cùm certum sit, hæc omnia apud alios populos esse alia. Conclusi tandem, id è Metaphysicis determinari oportere: ita ut qvoties variari conceptûs nostri circa res experiendas possint; toties et sermo, conceptuum index: sicque cuilibet conceptui (semel pro semper) peculiaris notula ubivus tribueretur. Declinationum, Conjugationum, Generum [deletion] omnium<TRANS SWITCH="2"></TRANS> anomaliarumque<TRANS SWITCH="1"></TRANS> varietatem tollere cogitabam; ut brevi<ora> essent omnia, & analoga: foretque unica duntaxat Declinatio, unica Conjugatio, unicum Genus, &c. Cur enim id non possimus effingere et efficere: si ad [deletion] [conceptûs] mentales hanc Lingvam accommodaremus? Annón in mente unica tantùm declinandi, conjugandi &c. idea residet? Qvò autem dilabor? Commentarium veriùs scribo, qvam epistolam. Et jam charta deficit. Id volo: ut videas, me olim qvoque Babylonicæ Lingvarum confusioni quæsivisse remedium. Qvale si invenirj daretur: non defutura forsan essent subsidia mnemonica: qvorum ope qvidvis (dummodò initium ejus sciatur) recordari, & successivè recitare liceat: perinda, ut in catona aurea, aliqvot mille articulis constante, moto primo articulo unà moventur cæteri omnes; etiamsi vel nolimus cæteros commoveri. Sed mitto dulces istas phantasias. Utinam tàm intenti essemus in divina, qvàm curiosi circa humana! Cùm videro vestratium de Lingvâ novâ inventa, (nondum enim, qvod dixi, communicavit Collega; S nec si communicasset, legere vacasset præ asininis laboribus:) perlegam attentè: & qvid de iis sentiam, renunciabo./ Generosus Dominus Abraham Frankenbergerus ad me scripsit antehac; se ad binas suas nihildum responsi à te accepisse: petiitque ut id te monerem. Reverendum Dominum Duræum perofficiosè saluto: ejusque humanitatem (nam me primus salutare dignatus est) exosculor. Agerem pluribus: (habeo namque:) sed nec mihi vacat amplius, nec tibi forsitan. Habeas ista tibi pro interim: & qvamprimum fieri potest, rescribe. De cætero feliciter vale cum omnibus tuis. Scripsi è patriâ tuâ. 27. Iunii 1647.
                       Tuæ claritati addictissimus,
                                      cujus manum nosti.
[on the left hand side of page:]
Audio, naves Anglicanas, cum qvibus ante octiduum proximas misi, adhuc Dantisci hærare. Facilè ergò fieri posset, ut ex eâdem manu & istas et illas meas acciperes. Dominus Hevelius intra octiduum promisit mihi mittere exemplar Selenographici suæ Gedanensis, (de qvâ nuper subinnuebam) & tibi qvoque brevi destinabit exemplar. Noli ergò à Ianstonio [ruere?]: sed expecta potiùs munusculum. Venditur unicum exemplar pro qvindecim Imperialibus. Vidistinè Georgii Reichardi visionum partem qvintam et sextam? & nobilis cujusdam foeminæ in Curlandiâ ref revelationes de Iudæis brevi convertendis? Mira ubivis continentur de excidio Paganis &c. qvæ aliis probantur, aliis improbantur.
View full size
[1/33/14B]

          Clarissimo viro,
          Domino Samueli Hartlibio,
          amico honorando.
               Londinum.
[top left, Hartlib:]
 No 4.
            27 Iun: 1647./
[seal]