| Title: | Letter, Cyprian Kinner To Hartlib, In Latin |
|---|---|
| Dating: | 23 July 1648 |
| Ref: | 1/33/39A-42B |
| Notes: | Extracts in the British Library, Sloane MSS 649, fols. 11B-15B. |
[1/33/39A]
<Hartlib: No. 15. 13/23 Iulj. 1648./>
SALUTEM officiosam. Cùm jam aut obiisse te, Hartlibi clarissime, aut saltem oblitum mei esse, crederem: ternæ tuæ desubitò, unius octidui spatio, allatæ fuêre: qvas nempe decimâ septimâ Aprilis, secundâ et undecimâ Iunii, exaraveras. Iamque adeò omnes, qvotqvot hoc anno ad me eò usque destinasti, accepi: excepto prolixiorum illarum altero exemplari: qvod te geminatum huc misisse innuis. Postremarum duarum fasciculi triduo abhinc, Domino Figulo mecum in prandio existente, et utrumque fasciculum recognoscente; qvin et mirante, ad se et Dominum Comenium hac vice nihil deferri, exhibebantur. Demulsi ipsius animum objectu novorum, et aliorum qvorundam memorabilium; de qvibus memoraveras: tum et chartularum adjectarum communicatione.<sub> </sub>Si ante Calendas Sextiles nihil tuarum vidissem: deseruissem sine dubio ad tempus isthæc studia. Qvia et lampadi meæ oleum brevi defuturum præsentiebam: et ægrè concoqvere poteram enormes qvasdam injurias; ab eo, qvem pro optimo semper amico habui, citra meritum nuper mihi illatas. Qvibus cerebrum meum adeò turbatum fuit: ut per integrum ferè mensem, utut maximoperè annisus sim, meditationibus profundioribus vacare haud potuerim; suspendere potiùs ipsas decreverim. Ita autem sese habent injuriæ istæ. Tres propemodum menses, frigidos illos et rigidos, (Ianuarium, Februarium, et Martium) insumsi, subsidii alicujus merendi spe; (id qvod jam antè qvoque ad te perscripsi) tùm consultationibus freqventibus, tùm diversis itineribus, Warsaviam, Heilsbergam, et Gedanum institutis; matrimonii cujusdam honesti promovendi gratia; flagitante ad istud negotium operam meam amico, multis cæteroqvin nominibus mihi addictissimo; et honorarium centum thalerorum offerente. {Cujus nomini, ne vindictæ speciem id redoleat, parco.} Defunctus fui negotiatione isthac fideliter, cum valetudinis, rei familiaris, et lucubrationum mearum, evidenti jacturâ. Nunc ubi gratitudinem suam erga me declarare numerato honorario debuit, prout mecum pactus erat, fucatus ille amicus; convitia pro amicitiâ et gratitudine reposuit: meque inanem dimisit. Debeo ergò ipsum, qvia placida media haud locum inveniunt, in jus vocare. A qvo, qvia id mihi summo cedere posset dedecori; nec alium, qvàm hilarem datorem, desidero; abstinere satius duco; Deo vindictam committens. Interim vulneratus tam atroci injuriâ animus, tametsi offensam illicò ipsi condonârim, dolet adhuc et angitur; tot bonas hebdomadas mihi periisse: æstivosque istos dies, qvos adeò inter brumalia frigora suspirabam, studiis meis minùs benignos sese exhibere; atque proximos illos hiemales. Qvid faciam? Didici novo hoc periculo; qvod antehac minùs attentè observaveram: nec amicis esse fidendum nimis: humanamque voluntatem verè esse ambulatoriam usque ad mortem. Revixit itaque spiritus meus: simulac novissimas tuas percurri. Agnoscoque exinde divinam providentiam: qvæ qvo tempore ego de suspendendis aliqvantisper meditationibus Didacticis, qværendisque alicunde vitæ subsidiis, cogitabam; cogitationes meas antevertit, vel invertit potiùs, per tuam, mi Hartlibi, sollicitudinem: qvam grata mente amplector et prædico. Et tantò nunc lubentiùs intra metam me continebo; cursumque, qvem decurrere coepi, continuabo: qvando tibi philuræ illæ meæ adeo probantur: ut earum, eodem stylo ac filo continuatarum, adminiculo, certò certiùs confidas honesta ac sufficientia domesticæ rei adminicula à te procurari mihi posse. Adeoque in sancto Dei nomine accipio conditionem: sed eâ conditione, qvam offers ipsemet. Nimirùm, ut 1) Communicativo illi Officio, tanqvam primario vitæ [Greek: érgo], in loco aliqvo rebus meis opportuno, publico Parlamenti vestri honoratissimi nomine et autoritate, vel ad definitum tempus, vel ad vitæ dies, adhibear: 2) nemini ad reddendas Didacticorum meorum laborum rationes, post absolutum qvantocyùs Elucidarium, obliger: 3) ad id usque tempus, dum reapse Functioni isti Communicativæ præficiar, pro elaborando interea, typisque Borussiacis describendo, Elucidario, et mei meorumque sustentatione, qvamprimùm[altered] (verè enim judicas, subitaneâ ope mihi opus esse) à vobis sumptûs habeam sufficientes et honestos: missis ad vos propediem, qvasi in antecessum, et securitatis instar, tribus Eruditionis Gradibus jam absolutis. Hæ sunto generales conditiones: juxta qvas mecum pacisci cupio intra proximum trimestre: specialiora reservata, si qvæ fuerint, facilè sese dabunt: cùm ad tractatûs deventum erit. Accipies ergò à me, qvamprimùm ad mundum descriptum fuerit, aut per hemerodromum, aut per naves, aut per utramque viam, qvicqvid desideras lucubrationum mearum; et alternis semper septimanis epistolium; qvandoque et singulis: prout res tulerit. Tu interea sedulitatem tuam probabis in obtinendis pro me subsidiis: ut cùm chartæ illæ applulerint, redeant inde, qvæ sperare jussisti, et ego ab isto momento sperare indubitatè incipio, vitæ illa adjutoria. Qvantum mittere debeas, tuæ qvidem dexteritati committo: sed memorem te iterum esse cupio auctæ supra modum, magisque indies ingravescentis annonæ caritatis. Qvomodocunque enim hactenus compendifacere allaborârim impensas oeconomicas: qvadringenti tamen illi Imperiales, qvos generosus et gratiosus Dominus de Geer annuatim mihi numeravit, insumere opus habui. Nec tamen amanuensem alui: qvi deinceps alendus mihi omninò fuerit. Qvicqvid è Silesiâ mecum attuli, et Patronus viatici loco donavit; isthoc novimestri, post factum divortium, familiam meam sustentavit. Fac ergò, mi Hartlibi, amici officium: et qvantum juvare res meas potes, ita te gere: ut id tibi benefactoribusque laudi cedat: egoque cum meis
[1/33/39B]
tantò impensiùs glorificandi Deum nanciscar occasionem. Qvod bonis fit bene, non perit. Si à Magnifico Domino de Geer subsidium istud obtineri debeat: optarem, ipsum à Reverendo Domino Hottono eò persvaderi posse: ut beneficium ab ipso termino Sancti Michòelis, superiori anno elapsi, continuaret. Sic reapse divortium nostrum (qvod tu literato Orbi incognitum esse cupis) evanesceret: egoque postliminiò restituerer eò, unde dimotus fueram: possetque Patronus fructum lucubrationum, ab isto tempore exantlatarum, eo planè modo sibi vendicare; ac si numqvam fuissem semotus. Qvòd si istud consilium intra vota subsistere debeat; aliique ambiendi à te sint Patroni, qvi futuras impensas in se suscipiant: aliter cum illis agendum foret omninò, nec manus ipsis[altered] vinciendæ. Nemo tamen adeò iniqvus extiturus est laborum meorum censor: ut non honesto et sufficiente pabulo dignum existimaturus sit bovem triturantem. Qvocirca omnem de subsidiis mittendis dispositionem tibi resigno: ne videar prudentiæ tuæ aliqvid præscribere, aut de sollicitudine tuâ dubitare velle. De Cambio verò informare te nullus possum: qvia ignotus sum Mercatoribus, nec in illorum rationibus versatus. Sunt Gedani qvamplures Mercatores Anglicani: qvibuscum haud dubiè arcta vestratibus intercedit familiaritas. His Collybistis, me consule, longè utiliùs usurus sis; qvàm illo Mercatore Amstelodamensi: à qvo literæ collybisticæ insigni forent pretio redimendæ. Qvod ab Anglicanis illis, nisi mea me spes frustretur, vix metuendum. Si sic Gedanum usque promoveres collybum: facilè inde nancisci possem. Si tamen inde non possis; nec à collybisticâ pensione abhorreas[altered]: nomino tibi eatenus alium Amstelodami Mercatorem, Ioònnem Wilmson-Elbing: (ita cognominari amat, qvia Elbingâ oriundus est:) cui pecuniam committere possis: ut per manûs nostratis Domini Henrici Loitzi, ipsi mihique familiarissimi, ad me promoveatur. Qvâ de re hodiè à Loitzio jam submonetur. Sic tutò, et sine ullo strepitu, essem accepturus. Cum hoc ipso qvoque Wilmsonio-Elbing agendum fuerit: (qvia sic offers ipsemet:) ut epistolas meas, terrestri posthac itinere hinc ad te mittendas, et è tuis manibus huc qvoque destinandas, sibi commendatas habeat: et à te pensionem illam qvovis trimestri expectet. Habet enim dictus Wilmsonius-Elbing hîc suum Exercitorem, (vulgò Factorem vocant,) Henricum Zamelium: qvi hebdomadatim Amstelodamum mittit, indeque recipit, epistolas. Si ergò dictus Wilmsonius-Elbing ad istum Zamelium includat, qvicqvid ad me mittendum fuerit; et vice versâ à Zamelio meas accipiat: salva res erit tam è meâ, qvàm tuâ, parte. Habitat autem Wilmsonius ille Amstelodami auf der Herrengraft ein Zeichen der verguldeten Rosen. Qvòd hunc Wilmsonium præ Christiano illo Massâ eligam, ideò fit: qvia noster ille Henricus [Govers?] (cui cum Massâ commercium intercedit) sæpè ad aliqvot hebdomadas abesse solet: unde mihi [metuenda? blot on MS] incommoda interdum; si tardiùs tuæ reddantur. De Zahmelio verò nihil tale metuendum. Qvod præterea sumptûs concernit typographicos: illos tam exactè determinare nondum valeo. Nam et cum Typographis parum versatus sum. Ista Diatyposis (qvam hîc mitto) primus est foetus: qvem unqvam in publicum edidi: Elucidarium alter erit; qvando eniti dabit Deus.
[1/33/40A]
dere posse: cùm jam non ampliùs ab Eruditione, sed à Pietate, Didacticam ordiar. Sic ergò Pietatis doctrina integra, Eruditionis mutila, Prudentiæ civilis ne hilum, prodire deberet: qvod monstrosum foret. Qvamobrem sat citò, meâ qvidem opinione, prodibit Elucidarium: si typis descriptum, cum primis approximantis anni navibus sese vobis certò stiterit in Angliâ: præmissis subinde unis atque alteris philuris; simulac à prelo venerint. Si tamen omninò publicatione aliqvâ anticipatâ opus sit, ad obtinenda à vestratibus subsidia: (in qvibus elargiendis sese forsitan tantò paratiores sint exhibituri; qvantò plus deprehendant ex publicatis meditationibus commodi sperare posse:) permitto qvidem eatenus; ut qvicqvid de Pensis proximè submisero, in Anglicanum transferri idioma, typisque vestratibus describi, cures: modò ne idem in Latinâ Lingvâ tentetur. Editionem enim Latinam meritò mihimet referro. Possesque sic ipsemet tuo nomine Dedicationem aliqvam instituere: qvalem et tuis meisque intentionibus duceres convenientissimam. Cogita ergò etiam atque etiam: qvid hîc factu sit optimum! Unà cum Elucidarii Pensis eâdem navi accipies centum exemplaria Diatyposeos Didacticæ: qvæ à primâ illâ diatyposi (id qvod ex collatione utriusque exemplaris illicò deprehendes) paululùm immutata est. Ad cujus ductum jam Elucidarium procedit verbotenùs. Interea habesis tibi tria ejusdem Exemplaria; unum pro te ipso; alterum pro Reverendo Domino Duræo; tertium pro Reverendo Domino Hottono. Misissem nunc plura: sed non erat onerandus nimiùm hemerodromus: ne sumptûs temerè multiplicarentur. Si non sufficient centena ista exemplaria; aut eorum adventum præstolari nolueris: liberum tibi esto; ut qvocunque idiomate illicò ea recudas, et qvàm liberalissimè distribuas: si hac ratione tibi et mihi, et inprimis Officio illi Communicativo, (qvod ardenter unà tecum anhelo), fidem et autoritatem conciliare, et anticipare eruditorum censuras, confidas. Sed tum ad me mitte excusorum Aphorismorum aliqvot exemplaria. Qvod perpetuò, si qvid meorum deinceps apud vos publicandum fuerit, paciscor. Mea namque interest, scire, qvid meo nomine edatur. Cur typis subdiderim Diatyposin: ex præfatiunculâ addisces. Excusa est hîc Elbingæ, in patriâ tuâ, hiscé, demum diebus: neminique, præterqvam Domino Comenio, ejusque amanuensibus, et amicorum secretiorum uni et alteri, exemplarium aliqvorum feci copiam. Accipies ergò à typis adhuc calentes chartas. Si qvid censurarum alicunde obtinueris: tempestivè ad me mitte; priusqvam Elucidarium typographo dem describendum. Ut ne flocci habeatur; si qvid utile submonear. Communicativi illius Officii institutum nondum per omnia adseqvor. Utinam paucis lineis (si coòrctari sic posset) istius tenorem rescire qveam! ut commendare et urgere illud meo qvoque loco (prout reqviris) tantò confidentiùs in Elucidario liceat. Fortè et mihi esset sportula aliqva, non inutiliter huc conferenda. Domini Renaudoti de simili instituto libellum avidissimè expecto. Doleo, me nec Anglicanæ nec Gallicanæ Lingvæ esse gnarum: ut sic plura, à te communicanda, minori tuâ molestiâ capere aptus[altered]
[1/33/40B]
manu plures simul hostes fundere præsumat. Nam si tunc et phraseologiarum, et styli, et aliorum, sit ignarus disci-<pulus:> cum nauseâ oberrabit. Qvod minimè metuendum: si sic præimbutus et præexercitatus accedat. Non attingam nunc alterum scopum, Atrio peculiarem. Hoc enim tot constabit periodis, qvot ipsa Ianua: tractabitque easdem materias perpetuo parallelismo: sed hoc discrimine; ut qvod hîc propriis et simplicibus verbis, ibi tropicis varieque exornatis reddatur; et sic discipuli reale habeant exemplum; quid uterque iste stylus distet: qvantum scilicet manus contracta à diductâ. Videntur ergo Proceres Critici non rectè assecuti nostras intentiones: aut si adsecuti sunt; mirari certè subit, cur methodum tam evidenter utilem rejiciant? Si, anteqvam ad ipsum Textum Ianualem admittimus discipulos, omnium eruditorum consensu meritò ipsos seorsim præexercemus in singularum Vocum appellationibus, derivationibus, flexionibus, &c: qvidnî idem pertentandum, priusqvam ad Authores ablegentur? Eadem profectò utrimque est ratio. Nihil ergò hîc Comenio, istis vindiciis sat securo, metuo: absolverit modò libros istos qvantocyùs! Sed id qvando fiet? Iam novis iterum consiliis (eheu!) bonus vir se præcipitat; utinam non omnem simul ac semel existimationem et fortunam suam! Cogitat enim ad nundinas Gedanensium Dominicanas (id qvod ex ipsiusmét ore habeo; et non sine mærore Figulus ipse confirmat:) cum universâ familiâ Lesnam, unde exierat, se recipere; nondum absolutis, nedum ad Patronum missis, Pensis. Et significavit id ipsum jam Patrono. Cujus tamen responso haud expectato hinc discedet. Perinde ut superiori anno, nondum acceptâ ejusdem resolutione, præposterè me dimiserat. [Hei?] mihi; qvam se ludificari putabit Patronus! Nam si vel hîc manere ipsum jubeat: stat tamen sententia redeundi ad fratres suos: qvorum denuò prætexit seriam vocationem. Qvomodo id Dominus Hottonus noster, et Elzevirius, interpretabuntur? Nam per illum cum isto bonâ fide de prelo actum et transactum fuit; et expectata jam ultra annum Pensa Comeniana frustra. Hæc autem neque Amstelodamum, neque Holmiam, nunc mittentur: sed typis Lesnensibus reserva
[1/33/41A]
qvòd juxta præscriptas conditiones et acceperis, et communi amico submiseris. Nondum autem responsi qvid inde venit. Fortassis et postremas meas, 25. Iunii vernaculè exaratas, non tanti facies. Cognosces exinde: qvòd turbato ob injurias suprà commemoratas animo, illas scripserim, à me ipso longè diversus. Triadem Regiam rectè improbas, et ex meâ ipsius sententiâ. Si enim accepisses epistolam à decimâ septimâ Iunii Anno 1647. (cui Trias ista primùm inclusa fuerat:) vidisses expressè; me id, tanqvam jocularium et risu dignum qvid, tecum communicasse. Apparere tamen: etiam in fortuitis istius modi rebus trichotomiam qvadantenus sese exserere. Neque tamen excogitandis istis ineptiis ita malè impensum tempus videtur: qvod alioqvin in navi, qvâ Holmiam vehebar, (ibi enim excogitavi:) exiguo usu erat transmittendum. Sed ex professo talibus trichotomiis consarcinandis tempus terere velle, omninò foret inutile. Bona itaque verba qvæso! Pro Iconibus Comenianis gratias habeo; et habebit unà mecum Dominus Doctor Kepplerus: cui propediem significabo; quicqvid significandum fuerit. Gratus etiam est Glauberianus Tractatus: qvem pervolvam subsecivis horis. Qvæso cùm reliqvæ tres partes Furni ipsius philosophici prodierint in publicum, illarum qvoque copiam mihi facias: ut Opusculum habeam integrum. Si qvid inde secretiorum, et præsertim utilium illorum, experimentorum, qvæ sint de pane lucrando, à Domino Worsley acceperis: possideas et illa mecum communia. Ego pari te monetâ, qvantum potero, redhostiam. Idque qvamprimùm fieri potest, effectum dare annitaris. Nihil intactum relinqvere debet Worsleyus ille; si suspicio haud vana sit, Glauberum singulare qvid possidere: donec vel menstrui illius aurisolventis integram compositionem, et genuinam energiam, oculis suis perceperit: vel materiam saltem, è qvâ illud parare soleat, sincerè à Glaubero doceatur. Nec hîc largitionibus, qvibus et gentiles olim dii sese corrumpi passi sunt, parcendum. Nihil dum de ipso qvid statuo: displicere tamen videtur habitationis inconstantia; (nisi graves hîc subsint causæ:) et qvòd novis subinde processibus intellectus ipsius qvasi confundatur, attestante Domino Moriano. Veritas una, et simplex, sibique hodie ac cras semper similis est. Si legere possum scripturam ex uno aliqvo libro: non confundor, sed confirmor, sed confirmor potiùs in lectione; si offerantur mihi vel mille alii libri. Verùm nihil (qvod protestatus sum) pronuncio. Malim potiùs, qvod et tu præoptas, processus spectare et tractare, qvòm judicare, priusqvam capiam. A Groschedelio, Agricolâ, et aliis, cautior redditus, piscatorem ictum nunc repræsento. Vidistiné Georgii Dethardingi, Pharmacopæi Stetinensis, Scriptum illusivum AntiAgricolanum, contra [symbol for gold] potabile, et pro eodem ipso, nuper Stetini editum; et sex Medicinæ Doctoribus (inter qvos et ego) inscriptum? Mittam brevi exemplar. Meum nunc peregrè abest Warsaviæ in Comitiis Regni. Dignum est, qvod legat Dominus Glauberus. Expecto qvoque à te Concionatoris illius Gallici Practicam Didacticam, Pettiana Instrumenta, Artem vestram lectoriam, cæteraque
[1/33/41B]
tino Pomeraniæ commendavit: cùm me à Consiliario qvodam Electorali Brandenburgico, et Syndico nostro, ipsi pro Consiliario offerri intelligeret. Sed qvia Regium simul Officium mihi adsignari; salariumque è regiis Gedanensibus reditibus (qvorum Dominus Palatinus est dispensator) numerari debuit: per obitum Regiæ Majestatis in fumum abiit intentio. Cnöfelius ille, Archiater nempe Regius, cùm nuper hîc esset, visâ Diatyposi meâ, fraternitatis dextram spontè mihi obtulit: [H? editorial mark here and in left margin] Diatyposeos verò manuscriptæ aliqvot secum exemplaria accepit in Austriam et Styriam, pro ipsâ Cæsareâ Majestate, et Summatibus aliis. Accitus enim fuit ab Imperatore, podagrâ tunc detento: et etiamnum in aulâ aut Cæsareâ aut Bavaricâ hæret. Exhibuerat qvoque exemplar Serenissimo Regi Poloniæ: qvod Rex censendum Doctori Corbiniano dedit illicò: ipse verò in Lithvaniam interea, ibique fatis, concessit. De Ravio, Rittangelio, et cæteris, (ad qvæ hîc nihil repositum vides) proximè respondebo. Nunc enim haud vacat propter festinationem hemerodromi. [left margin: Lit. A.] De Cunitiâ nostrâ interim accipe: qvæ ante biennium Holmiæ consignavi; totidemque verbis Reginæ Serenissimæ per Dominum Comenium exhibui. Et ut ejusdem agnoscas autographum: ecce tibi propriâ ipsius manu erectum pro filiolâ meâ Thoma Genethliacum: qvod ipsa, cùm solummodò Planetarum vera loca ad diem nativitatis istius, ex Ephemeridibus ab ipsâ congestis, sollicitâssem, schemaque ipsemet erigere voluissem, ultrò ad me misit. Qvæso autem, ut Originale ipsum sartum tectum mihi remittas. De ejus marito, excellente sanè, sed sibi soli sapiente et sufficiente, ingenio, proximè aliqva in aurem.ÿ <left margin: ÿ Nosces autem ex ungve leonem: si legeris[altered] istam epistolam, qvam simul mitto, sed secretò habendam. Nimium sapere, interdum est desipere.> Bisterfeldium æqve incuso socordiæ: verùm excuso simul ob distractiones aulicas. Vidi enim olim ipsemet: qvòd alterum, si non pedem, saltem oculum, in aulâ, alterum in scholâ, habere cogatur. Promisit jam ante tredecim annos, cùm ibi essem, protentosa, (ita ipsius erant verba); inter cætera Phosphorum Catholicum, et plura alia. Sed nihil dum istorum vidi. Cùm semel atque iterum mecum conversatus esset; sivit me manu soceri, Alstedii, ita compellare. Salutat te Bisterfeldius meus, æstimator donorum, qvæ Deus largâ manu in te contulit. Talia, et plura alia, Alstedianâ, Bisterfeldianâ, aliorumque manu ad me perscripta, penes me sunt. Sed apage istas vanitates! Sentio me nihil esse: et qvod scio, minimam esse partem eorum, qvæ nescio. Qvia tamen eruditorum de me judicia (an, ut me sic commendatiorem vobis efficias?) reqviris: addidi istud qvoque: qvia commodè in buccam venerat. Tu tibi soli ista habeas. Satis notus sim; si mihi, si Deo. Cum Domino Mochingero et fratre tuo posthac agam confidentissimè: et renunciabo ipsis, qvod cupis. Stimerus noster 16. Iunii nuptias hîc celebravit cum filiâ Christophori Scholtzii: qvibus interesse non vacabat, ob iter Regiomontanum. Reverendum Dominum Duræum officiosè resaluto. Erat aniumus, scriptione ipsum prævenire: sed temporis excludor angustiâ præter opinionem. Compensabo id aliâ vice. Hapsoni uxorem, ad qvam epistola illa mea commendata fuerat, obiisse non ita pridem narrat Dominus Sifertus. Si nondum ergò epistolam accepisti: verè cum ipsa obiit. Qvid Dominus Hottonus apud generosum Dominum Patronum mei causâ effecturus sit; qvamprimùm edoceri postulo. Uxor mea peramanter te, tuamque conjugem et liberos, salutat: et pro insperato adfectu gratias habet. Non audet verò ad qvæstionem tuam respondere. Interim ne aspernari affectum tam bonum videatur; tibi committit, si qvid mittere velis. Si id nimium non foret; auderem ego, uxoris loco, materiam aliqvam (non è serico, sed è gossypio tantùm, vel lino, ingeniosè contextam) pro amictorio petere. Sed qvia tamen verecundia me illicò invadit, revoco petitum: jubeoque te tibi tuisque parcere. De cætero Dominum Deum precor: ut te, tuosque, et omnes unà puros Nathanòeles, incolumes diutissimè conservet: operibus manuum tuarum benedicat ex alto: statumque vestrum publicum pristinæ tandem restituat tranqvillitati! Amen! Elbingæ, 13/23.
Iulii 1648.
Tuæ claritati addictissimus
Cyprianus Kinnerus. Manu propria
PS. Iam, cum obsignanda esset ista epistola, commodè [etiam?] redditum fuit exemplar prolixæ illius epistolæ, amici manu descriptæ. De Domino Tobiâ Andreâ qvæ mones, notabo: et vel ipsemet per fratrem ipsius Ernestum, misso Diatyposeos exemplari, me insinuabo: vel tu id meo loco, acceptis centum illis exemplaribus, præstare poteris. [H? editorial mark here and at right edge of postscript] Utinam debeam Gedani istam traducere hiemem! Qvàm bonæ enim, et ad institutum meum Didacticum profuturæ, cogitationes, ex eruditorum ibi virorum [conversationibus?] mihi subnascantur: [expatus?] fui superiori Autumno, cùm per octiduum illic essem; et nupero mense Martio. Si posses subsidium paulò liberalius pro me obtinere, ut Gedani posthac vivere possim; usquedum fixæ mecum [ineantur?] rationes de adeundo Officio Communicativo: qvàm utile procurares opus! Nosti enim Gedani, qvàm Elbingæ, cariori venire pretio: quicquid ad vitæ sustentationem requiritur. [editorial mark? here and at right edge of postscript?] Aristarchorum illas censuras post octiduum accipies. Cogitabam quidem nunc mittere: sed hora instat ablegendi hemerodromi; [ecce nunc?] illæ ita subito sunt ad manûs. Accipies autem certò, ne dubita. Iterum Vale!
[1/33/42A]
A.
Maria Cunitia, Eliæ à Leonibus, Medici et Mathematici uxor; Henrici verò Cunitii, Medicinæ olim Doctoris, et Practici apud Svidnicenses in Silesiâ, filia, Anno 1608. mense Majo nata, variâ pollet supra sexûs sui conditionem eruditione. Cujus specimina non una ego ipsemet ante triennium, per sex integras septimanas in ædibus et convictu dicti Eliæ à Leonibus existens, coràm vidi: adeoque bonâ fide testari possum.
1. Lingvæ Germanicæ, (qvæ ipsi vernacula) tùm et Polonicæ, Gallicæ, ac Latinæ, gnarissima est: iisque expeditè loqvitur. Volebant ante discessum tunc meum, Græcæ qvoque et Italicæ Lingvæ (non enim discere plura desinit) se dare: verùm an in istis quid addidicerit, nondum mihi constat.
2. Easdem, qvas callet Lingvas, elegantissimis qvoque literis non tantùm Orthographicè pingit: sed et decenti Commatum Punctorumque distinctione Periodos construit: imò verò tersam epistolam de qvâcunque familiari materiâ eleganter concipit. Si qvis ipsius autographum stylumque videat: ea non foeminæ esse dixerit, sed viri literati.
3. Musicæ Vocalis et Instrumentalis perita est; Testudinem et Instrumentum (qvod vocant) Musicum, ad Tabulaturæ ductum pulsans, svavique modulatu Discantum accinens.
4. Arithmeticæ non tantùm vulgaris, per Regulam De [Tri?] procedentis; sed et abstrusioris illius, qvam Logarithmicam vocant, probè callens est.
5. Sic et in Trigonometriâ prompta est, et in solvendis Triangulis: nec in Geographicis hospes audit.
6. Astronomiæ adeò sagax: ut Opus Astronomicum jam à duodecim, et ultra, (si rectè memini) annis adornârit, confectumque [deletion] habeat: qvale nunqvam vidit Orbis. Qvo docet, sine ullo Ephemeridum Astronomicarum adminiculo, ad qvodvis datum tempus, præsens, præteritum, ac futurum, illicò omnium stellarum (maximè tamen Planetarum) vera loca invenire. Qvod Opus, ipsius rogatu, jam ante qvadriennium circiter Bregæ ad typographiam promovere; Cæsareumque diploma (ne typographorum qvis, se insciâ, intra limites Romani Imperii recuderet) obtinere debebam: hactenus tamen ob alia [ubique?] negotia intermissum.
7. Qvin et Astrologiam, Physiognomiam, et Chiromantiam, probè docta est: ex iisque tribus simul [junctis?] multa feliciter hucusque indagavit; qvæ ad hominis temperamentum, valetudinem, mores, et accidentia alia, spectant.
8. Historias, non Biblicas tantùm, sed et profanas plerasque, qvæ publicè extant, unà cum Poëtarum Mythologiâ, apprimè novit: easque qvotodianâ lectione magis magisque sibi reddit familiares .
9. Medicinæ eò usque habet cognitionem: ut absente marito speciem morbi à consulentibus ægris investigare; et interea, dum maritus adsit, medicinas præscribere ausit.
10. In arte Pictoriâ sic excellit; ut ipsos pictores non rarò admiratores habuerit.
11. Artium muliebrium, qvæ in nendo (juxta Hispanicas, aliarumque Nationum, formulas) et texendo &c. consistunt, non minus gnara: qvippe in hisce talibus autodidacta; omniaque, quæ videt, nullo doctore imitans.
12. Morum denique comitas et urbanitas, cum sermonis (non tamen procacis, sed modesti) lepore, eruditionem istam coronat.
Id testor me vidisse, probeque scire,
Holmiæ, festo Michòelis 1646.
NB. Sie kan auch fechten. C.K.D.
--------------------------------------------------------
B.
Illustrissime et Celsissime Domine Palatine / Harum lator, Excellentissimus vir, Dominus Kinnerus, Iuris et Medicinæ Doctor clarissimus, Silesius; homo nostræ sinceritatis, si qvæ in mundo est, nostri animi, nostri studii; ille afflictis rebus Silesiæ nostræ, Ducatûs Brigensis natus incola, in Prussiæ nostræ tranquillitatem, tanqvam communem exulantium sinum, se recepit. Dolui sæpè mecum, tanti viri dotes, rerumque prudentiam, iniqvâ fortunæ ratione inter carceres civitatis Elbingensis contineri debere, sine usufructu commodi publici. Refecit animum dolentem propensa et gratiosissima promptitudo Illustrissimi Domini Palatini: qvâ non semel vidi sublevatos et indignos et ingratos clientes gratiosissimè. Cùm itaque optimus hic vir, et non nisi alter ego Cnöfelius, spem sibi factam mihi nunciaret, de gratiosissimâ vestrâ admissione ad colloquium, ad servitium, ad aulam, ad expediunda fideliter negotia: fidem meam (qvam aliàs
[1/33/42B]
rarò pro aliis interponere soleo) facio, Illustrissimam suam Celsitudinem et pro suis Consiliis habituram esse Iureconsultum politisantem non impiè, Medicum pro necessitatibus curantem fideliter. &c. Varsaviæ, 21. Februar.
1648.
Andreas Cnöfelius [doctor?].
[Hartlib:]
No. 15.<sub>/</sub>
<sub> </sub>13/23 Iulj. 1648./