| Title: | Letter, Cyprian Kinner To Hartlib, In Latin |
|---|---|
| Dating: | 19 October 1648 |
| Ref: | 1/33/67A-B AND 70A-72B |
| Notes: | Extract of this letter at 1/36/7: another document interleaved. |
[1/33/67A]
<Hartlib: No.26. 19 Octob. 1648/>
Salutem in CHRISTO fraternam. Ante omnia, Hartlibi mi, Evangelio tuo, hoc est, læto illi nuncio de felici Parlamenti vestri progressu, lætam repono acclamationem. Iubeat Deus Optimus Maximus has victorias vobis, Regnis vestris, totique Christianitati, esse faustissimas: qvodque residuum inter vos est simultatum, sine ulteriori Christiani sangvinis profusione qvantocyus aboleri; vosque iterum amicabiliter constanti amore coòlescere sinat. Amen. Privata nostra qvod attinet: gaudeo, te eò rem deduxisse: ut propediem mihi à vobis, mediante cambio, sperandum sit subsidium; tam pro meâ meæque familiæ sustentatione, qvàm per typos evulgando Elucidario: multas tibi, et qvisqvis tibi in pio hoc negotio coöperatus fuit, habens gratias. Nec dubito: qvin eâdem operâ categoricam vestram resolutionem sitis indicaturi: num certò Officio illi Communicativo, et qvo salario, qvo item in loco, velitis me adhibitum? et uturum interea, dum id effectui detur, pro continuandis pensis Didacticis indubitatè mihi sitis prospecturi de perpetuo ac sufficiente salario, statis terminis numerando? De hoc enim, bonâ vestrâ cum pace, certi qvid determinare, omnium rerum primum esse videtur. Cùm magna annonæ caritas me cogat ad suscipiendam istam sollicitudinem: scireque opus habeam; si alia fortè conditio mihi obtingat, ’ <right margin: ’ aut circa Calendas Ianuarias alia mihi conducenda domus> qvomodo hîc me gerere debeam. Repeto ergò, si opus est, priora illa postulata: rogoque, ut qvantocyùs hîc vos expediatis: nec mihi coòctam hanc, sive sollicitudinem, sive importunitatem vitio vertatis. Neque minùs gratum est, probari tibi meam ad Gedanenses emigrationem. Verè enim locus iste studiis et intentionibus meis plus favet, qvàm Elbinga; ob viros eruditos: qvorum mihi hîc copia esse potest, non ad colloqvia tantùm, sed et captandas rerum gerundarum occasiones. Qvâ unâ re annonæ caritas, hîc qvàm Elbingæ intensior, satis compensatur. Amicus qvidam, Dominus Daniel Crausius, (ille ipse scilicet, qvi de gratuito hospitio mihi prospexit) ligna qvoque donavit: cui retribuat beneficium Deus! Adeoque nunc contra frigora hiberna focus meus sufficienter munitus est. Utrum Hamburgi plures rebus nostris sperandæ prærogativæ, eqvidem pronunciare neqveo: vos optimè noveritis. Ad Iungium et Tassium, qvos adeò mihi à sublimi eruditione commendas, brevi scribam; mediantibus tribus ibi degentibus sympatriotis, Vratislaviensibus, Theologiæ et Medicinæ Doctoribus, scilicet Domino Müllero, Ministerii Ecclesiastici Seniore; Doctore Monavio, et Doctore Rumbaumio, intimis meis. Non ita pridem Dominus Monavius Gedano Hamburgum concessit: expertusque ibi est et Iungii et Tassii singularem benevolentiam, et admissionem ad varia colloqvia. Haudqvaqvam ergò mihi in simili desperandum negotio. Qvicqvid efferero, illicò rescisces. Interea faxo, ut Elucidarium absolvatur, typisque describatur; totidemque (qvot flagitasti) Operis exemplaria, præmissis mox à calente adhuc prelo singulis philuris, ad te mittantur. Modò tot tantosque fasciculos per hemerodromum mittere (id qvod tuum est <erit> procurare) non videatur nimium./ Hesternâ vesperâ unà cum Domino Franckenbergio accessi Hünefeldium: à qvo paucula ista tandem recognovi; post multas inqvisitiones. Velle se, pro præsente
[1/33/67B]
pecuniâ excudere
[1/33/70A]
et egregiè de Moralibus sentire; sed in qvibusdam tamen à meâ dissentire methodo. Ad conficienda verò talia Informatoria; dum hoc unum ago, ut ab Elucidario qvantocyus liberer, nunc abhorreo. Memor nihilominus ero hujus tui consilii longè gratissimi. Sed utinam ipse conceptuales illos Eruditionis Gradûs, (uti ego voco), qvandoqvidem hîc adeò præ cæteris omnibus excellit, suis pateretur imponi humeris: aut tu saltem communicare mihi egregias ipsius meditationes Logicas possis! Si qvid hac in parte vales: effectum da obsecro./ Qvòd Regi simul, ac Parlamento, (cum gratulatione forsitan pacificæ reconciliationis, et commendatione scholasticæ reformationis,) Anglicanam Elucidarii versionem dedicare cogitas: totum id tibi permitto. Facias hac in re: qvod videbitur consultissimum rebus nostris. Id solummodò caveas: (qvod toties antehac monui, et tu ipse jam mecum pactus es:) ne me nimis ad hæc elaboranda alicui commendes vel obliges. Didici enim ex aliorum casibus; qvid vitari
[1/33/70B]
ad ipsum superiori anno scripserim; ipseque mei causâ ad amicum qvendam rescripserit: videbis (qvia id scire expetis) ex adjectæ chartulæ literis E. et C. Ab eo tempore ego semel, amicus verò ille ter, ad ipsum porrò scripsimus: sed responsi obtinuimus planè nihil. Qvæ causa sit; qvòd tam fervidus ipsius affectus, qvem suâ illâ epistolâ prolixè contestatus fuit, ita subitò deferbuerit; divinare neqveo. Scribis: non omnes è vestris Proceribus capere vestras de Communicativo Officio intentiones: aliqvos idem statuere cum Eliâ à Leonibus. Qvid si nimis sumptuosum ac diffusum ipsis videatur hoc institutum? Fortè, si compendiosiori medelâ succurri periclitanti reipublicæ possit, aliam induturi sint mentem. Utinam videre tandem aliqvando ideas illas vestras, juxta qvas administrata hîc omnia et singula cupitis, liceat! ut ipsemet sciam humeros meos examinare: num ferendo isti oneri pares sint futuri, necne? Iterum illud mecum cogito, et ad vos ingemino; qvod non ita pridem scripsi: compendiosiùs à Statu Oeconomico (qvi cæterorum Statuum omnium basis est) reformationem ataxiarum inchoòri posse: si accedat Magistratûs, sine qvo nullibi qvid proficitur, authoritas. Iam verò Magistratus Angliæ politicus in Parlamento, et ecclesiasticus in synodo, (credo enim, durare adhuc Synodum Londinensem:) congregatus est: facileque id effectum dare posset: si evidentia plausibiliaque pro obtinendo hoc scopo offerrentur media. Si id fortè in Angliâ ab initio tentari
[1/33/71A]
(qvoad Didactica mea) parum tangit. Si enim viderit Elucidarium meum: deprehendet, me in plerisque cum ipso facere: Pietatemque (qvod semper protestatus fui) constituere proram et puppim totius, uti informationis, sic et eruditionis. In eo fortè diversum ab ipso sentio: qvòd ego Ethnicorum bona scripta conservata, sed Christianè reformata, ac rite usurpata, cupiam: nec eversas velim Politias, bonosque mores, & honesta commercia; sed conservata, stabilita, et reformata similter. Neque aliter statuere possum: qvin coelum terræ, summa imis, miscerem; & tanqvam fanaticus viderer, exploderer, nullatenusque audirer. Qvæso itaque; ut optimo viro Elucidarium meum communices. Ita videbit ipsemet: qvàm prope ego cum ipso faciam: omnemque impietatem ac improbitatem funditus deletam desiderem. Si qvid insuper monuerit, denuò communica. Nam gratæ mihi sunt ipsius censuræ: qvia placidæ, nervosæ, et ad res ipsas directæ. Et qvia audio, ipsum totam Oxoniensem Bibliothecam perreptasse et evolvisse: tanto adhuc gratiora mihi sunt ipsius cogitata: qvia loqvitur qvasi cum omni classe classicorum Authorum: in qvibus ego parum versatus. Triadem Regiam qvod idem irridet, non miror: rideo simul ipsemet: et
[1/33/71B]
ctatulum vel Dominus Mochingerus, vel amicus alius, spero, interpretabitur. Glauberi residua, cum Helmonti et Petti inventis, grato animo accipiam: cùm miseris. Nuper promisi Processûs aliqvos, circa Terram instituendos: ecce itaque hîc aliqvot sub literis F. G. H. I. K. Habeo plures circa idem Subjectum, et circa Subjecta qvamplurima alia; maxime circà [symbol: lead], [symbol: gold], [symbol: mercury] [symbol: ?], Rorem, Nivem, Aquam pluvialem, &c: sed nolo te his onerare. Et forsan jam ante satis habes istarum aurearum cogitationum. Gratum est: qvòd experimenta Glauberi omnia, post reditum ad vos Domini Worsley, communicare mecum decreveris. Fac ergò ita: et à me, ubiubi potero, expecta redhostimentum. Metallifodinas multas in Angliâ, et plures in Hiberniâ, latére: facilè tecum facio. Et credere id de Hiberniâ didici: postqvam tot Naturæ machinamenta, qvæ ibi intra Terræ viscera fieri perhibentur, edoctus fui. Miror autem; qvòd difficultas suboriatur in separatione [symbol: gold] et [symbol: silver]. (De his enim metallis intelligo isthanc separationem. Cæterorum qvippe viliorum metallorum separatio tanti non constat.) Maxima alioqvin difficultas subnasci solet, (expertus id scribo:) è defectu minerarum, ex earundem profundiore situ, et ad excoqvendum contumaciâ, proventuque <metalli> exiguo; ex adhærentis item arsenici, utiles auri argentique partes secum in auras abripientis, copiâ; è lignorum denique, pro ustulandis carbonibus, penuriâ. Aqvas fortes et regias parare in copiâ, non tanti constare potest: qvin minerarum proventus id facilè compenset. Factitant aliqvi artificium separatorium, citra ejusmodi aqvas causticas: et oblatæ mihi olim ab impostore Grosschedelio, cùm Silesiacis metallifodinis essem præfectus, tales artes: sed in vanum mox abiêre cum primis experimentis; non sine marsupii mei condolio. Si tamen vel Glauberus, vel alius qvis, modum nosset, citra aqvas fortes separationem instituendi: esset id (neque enim diffiteor) utile compendium. Utinam particulas aliqvas minerarum vestratium videre, et per ignem examinare mihi liceat! Fui enim olim in examinandis mineris expeditus: nec me ab eo tempore penitùs dedidicisse hanc artem docimasticam arbitror. Doles[altered] [deletion] nihil præter epistolarum qvarundam farraginem mihi à Collegâ communicatum fuisse. Idem et ego doleo. Sed et qvadantenus gaudeo, non esse factum: ne dicat, me compendia mea è suis chartis mutuatum esse; alienaque sub meo nomine velle Orbi obtrudere. Qvàm vellem; ut junctis consiliis uterque sua absolveret, et in publicum ederet! Sed ille subterfugit ejus modi communicationem. Et qvia hactenus omnia sua refinxit, porròque refinget: qvomodo ego in Elucidario meo digitum ad ipsius Opera intendere qveam; & innuere, qvousque pervenerit, aut quid præstiterit. Rogavi ipsum, per Figulum nuper hinc discedentem: ut qvia aliis extraneis faciat
[1/33/72A]
copiam typorum recentium, idem et mihi faceret; tum vigore pactorum; tum ut in Verbalibus Eruditionis Gradibus ablegare Lectorem ad ipsius Didacticos libellos possim. Id qvod ipsi mihique honori foret. Sed nescio, qvid repositurus sit. Dubito autem, me voti compotem futurum: qvi tot æmulationis indicia hactenus, non sine animi dolore, expertus fui. Qvia tandem accepisti Methodum Novissimam: inqvire obsecro; an in isto exemplari mea qvoque Diatyposis inserta reperiatur? Octavo, (si rectè memini) vel alio qvodam vicino Capite, exstare ea debet; sub finem Consiliorum, à diversis Didacticis hactenus editorum. Ravianarum Epistolarum exemplar unum Mochingero (qvod volebas) exhibui, alterum M. Iohanni Ravio. tertium fratri tuo Georgio: qvartum pro me reservavi. Nisi epistolas, de rebus haud exigui momenti à clarissimis viris ad me scriptas, miles Silesiacus dilacerasset; Centurias edere possem, non Decurias. A Mochingero et fratre tuo, accipe en! epistolas, hiscé meis inclusas: ut et à Domino Franckenbergio. Noster Dantiscanus Ravius die Lunæ proximâ Drama aliqvod publicè coram Senatu exhibuit, magnâ sui et Actorum laude. [right margin: NB. A fratre tuo binas accipies, & à Franckenbergio fasciculum.] Et qvia id bene processsit: actum istum, Senatûs jussu, cras publicè repetet. Qvâ de causâ meliùs, atque unqvam aliàs, apud Magistratum et Cives universos audit. Materiam Dramatis, unà cum Programmate invitatorio, simul hîc transmitto. Hövelius, si qvando ipsius ædes accedo, nunqvam est domi. Nihil ergò, ipsius nomine, reponere hac vice possum. Herbertum obiisse, et qvidem atheismo dementatum, horrenda res est: sed detestanda magis Galli ipsius vecordia: qvo religionem Christianam jam ante Christum natum Iudæis cognitam fuisse, et universum Christianismum imposturam vocare, impudenter ac scelestè audet. Qvid (per Deum obsecro) nobiscum tandem fiet: si Magistratus non inhibeat ejusmodi blasphemias in vulgus spargi? Epistolas ad Bisterfeldium, Frölichium, et Cepham, rectè curatas esse, è proximis meis jam nosti. Qvæso, repete à Domino Hottono, et remitte, binas illas epistolas; qvas nosti. Præsagit enim animus: me iis aliqvando indigiturum. Sociniani haudqvaqvam concesserunt in Peloponnesum: sed adhuc per Poloniam latitant. Miratur Dominus Ruarus, ex ipsorum partibus primarius, in viciniâ degens: qvis istius rumoris sit author? P. Valerianus Magnus aliqvandiu nobiscum hîc vixit: nunc Viennam secessisse creditur. Aliqvi dicunt: ipsum ob heterodoxiam, sive philosophicam, sive theologicam, esse excommunicatum. Literas nostras, (qvod nuper etiam innui,) et fortè ipsum qvoque cambium, rectissimè meo judicio posthac curabimus per Franciscum Sandersonium: ut sine morâ huc illuc commeënt. Si tamen propiores nosti conditiones: lubenter tecum faciam. Conventus Procerum Poloniæ jam à sextâ Octobris Warsaviæ cogitur. Audiemus ergò brevi: qvis nominatus ibi fuerit Rex. Cosaci et Tartari Polonos fuderunt strage cruentâ: nobisque indies fiunt propiores. Non ergò in exiguo versamur periculo. Qvod tantò grandius futurum: si Proceres
[1/33/72B]
in partes abeant: nec in nominando Rege consentiant. Deus avertat seqviora omina: et conservet nobis, Germaniæ verò et vobis redonet, auream pacem! Bene vale sub hujus præsidio, cum omnibus tuis. Gedani, 19. Octobris 1648.
[Tui? obscured by seal] amantissimus
C. Kinnerus.
[upside down:]
Clarissimo viro,
Domino Samueli Hartlibio/
amico singulari/
Londinum.
[seal]