| Title: | Copy Letters Between Johannes Wolzogen And Cyprian Kinner, In Latin |
|---|---|
| Dating: | 2 September 1648, 6 November 1648 |
| Ref: | 1/34/13A-14B |
[1/34/13A]
[Kinner:]
Nobilissimi Domini Iohannis Wolzogen Epistola ad me.
[scribe:]
Nobilissime, Clarissime, Domine Doctor: Relictâ ergo Elbingâ, Tuque Clarissimusque Comenius, studiorum nuper sede, qvæ operas & animos conjunxerat, diversa nunc petitis loca, in diversum euntes et animis? Qvisque pro se agressurus ex instituto suo opus, qvod sociato labore, gemino robore, susceptum pertractatumque, plus facilitatis, celeritatis, soliditatisque habiturum videbatur, nunc à singulis proprio nisu, peculiari modo, forsan et collisis sententiis[altered by Kinner?] per texendum, plus molis, moræ et incertæ spei, pariturum sit. Gliscere jam mihi visa isthæc dissensio, cùm præsens mentem tuam de alio genere didactica tradendi, qvod nunc mihi in memoriam revocas, exponeres. Confusionem illicò metuebam: at cohibui me tunc, neqvid turbarum adspergerem, cùm pensum satis prolixum vobis simul absolvendum, ansam ad alia transeundi Tibi amputaturum crederem. Qvid autem fiet? Ambo ut universum opus ad finem perducatis, inter alias rationes, vix illa admittit; qvod non nisi alienis suffulti sumptibus id præstare qveatis. Utrique verò ut necessarij suppeditentur, vix est verisimile: alterutri igitur coepto desistendum. Modum selectorem proponere, prout cuique sua placent, liberum erit: ultra non dabitur. Atque hæc talia in commune conferre, utilitatis publicæ sit: qvæ legem conamini nostro ponat, in se nos rapiat, omneque nostri studium abesse jubeat. Diatyposin tuam, novi operis prodromum, accepi, et Domino. Patrono, ut et Domino Episcopo, obtuli. Mihi benevolentiæ signum qvàm maximâ gratiarum actione rependo: aliis exercitium in his talibus dijudicandis, seu incitamentum, ad eadem promovenda sive favore, sive operâ. Et venit sub ipsum tempus, cùm concio hic haberetur plerorumque è regno literatorum, ad restaurandam scholasticam institutionem, et meliorem aliqvam provehendæ Iuventutis methodum ad inveniendam[altered]. Num tuorum aliqvis usus fuerit, me latet: difficiliores videntur, qvam ut temerè exoticum qvid admittant, sibi satis fisi. Mea hîc silet Musa, humi repit[altered], nec ad sublimiora illa sese effert. Exhilarat me autem, qvicqvid in hoc scholastico pulvere alios moliri cerno, ac in eo desudanti pubi aliqvid boni auguror[altered], cum tot undique in eadem opera conspirare videantur. Annuat Deus, Teque cum Tuis longum servet. Stocholmiæ. IV. Non. Sept.1648.
Claritatis Tuæ
Studiosissimus
Wolzogen [flourish]
[1/34/13B]
Responsoria mea.
Salutem officiosam. Generose Domine, fautor et amice honorande. Miraris; me non Elbingâ tantùm, sed et societate Comenianâ, exiisse? At ego miror et doleo: te nescire; qvàm invitus exierim! In vos divortij causam rejecit Comenius, non in me. Videsis: qvid ante biennium, è Sveciâ redux, illicò ad me eâ de re perscripserit: (A:) et qvibus de causis cohabitationem resignârit: (B:) frustra reluctante me ipso magnæ authoritatis amicis Gedanensibus et ipsómet Domino Hottono. Qvi omnes continuare tantisper contabernium, dum generosus Patronus rescriberet[altered] svaserunt. Et qvod tu forsan haud credis: volui ego vel gratis (si Dominus Patronus ulteriora tum subsidia mihi negasset) per hiemen illam (qvæ alioqvin ibi transigenda erat) in operis perstare: ut tandem exitus pateret, Comeniique et mea ipsius existimatio vindicaretur. Qvàm triste itaque mihi, homini extorri, et ab omni pecuniâ destituto, acciderit subitaneum istud divortium: cogitare facilè potes. Et nisi Patronus optimus submisisset Viaticum: durissimam expertus fuissem anno superiori hiemem[altered]: jamque dudum lampadi meæ defecisset oleum. Non ego novarum Idearum obtrusione, ordinarias operas morari unqvam volui: neque id qvispiam citra calumniam de me dixerit: sed ipso collegâ volente, cogitationes meas Didacticas (qvarum summam jam ante ingressum societatis epistolicè ipsi exposueram,) in chartas conjeci: obtulique; ut (si dignæ viderentur) in commune Rerum Pansophicarum, aliqvando aggrediundarum, Repertorium comportaret: expressâ additâ protestatione; me nolle altare contra altare erigere; sed ad bonum publicum referre omnia. Qvod adeò non disciplicuit Collegæ: ut et eas approbârit; et Methodo Lingvarum suæ inseruerit, [left margin, Kinner: scilicet!] et me ab eo tempore [deletion] amare magis coeperit: imò plurifariam me exhortatus sit; ut hæc mea cogitata perficerem. Qvod totidem verbis invenies hîc, in chartis sub litterâ C. qvæ nunc commodùm ad manûs sunt, abiturientibus paulò pòst navibus. Liticulas interdum nos exercuisse, (qvod ad Dominum Figulum aliqvando scripsisti, et nunc iterum subinnuis,) nescio qvis genius aut obtrectator, contra pacta conventa nostra, ad te detulit. Sane intercesserunt aliqvæ dissensiunculæ: sed si de earundem occasionibus prolixè informandus esses: non <.> mihi, sed aliis, imputares culpam. Et subortæ hæ sunt, non de Pensis Didacticis; (qvorum Directorium solus collega sustinuit, nullo planè modo à me impeditus, adjutus potiùs pro virili:) sed ferè de salario: qvod mihi secum æqvale (prout tamen pactus mecum erat, et ego necessariò indigebam; et Dominus Patronus numerari etiam curavit) noluit et doluit esse. De qvo autem titivilitio, et lanâ caprinâ, ne officere amico videar, tacere mâlo: qvia et pudet rerum levicularum, illicò compositarum. Desierunt autem istæ dissensiunculæ (ternæ aut qvaternæ fuêre toto
[1/34/14A]
biennio) in salutares operi didactico Inventiones: qvod ipsemet Collega haud diffitetur in chartis istis. Si tanti facerem istas nugas; et occasionem qvamlibet à primo ovo narrare liberet: non pauca [deletion] philautiæ et æmulationis argumenta, qvæ miraturus sis, esses percepturus. Sed pereant ista inter amicos! Erras ergò, amice: qvòd sermones illos meos pro fomitibus dissensionis, jam tunc gliscentibus, agnoveris. Dicebam enim (et id nuperâ ad te epistolâ repetii) sic. Vivat Patronus: et edat interim Dominus Comenius Didacticalia sua. Pòst (NB) ego aliqvid etiam meorum, qvæ Comenius suis accensere recusat, aggrediar: iisque Patronum optimum redhostiam. An ex hoc voto ulla animorum dissensio, [deletion] aut confusio pensorum, metui poterat? Expressè (nisi me animus fallat) contrarium inde liqvet. Nimirum qvia ad Philologica duntaxat, et qvidem ad istum unicum solummodò annum, volente sic Domino Patrono, socialis meus labor tunc erat conductus; redire debui, hoc sive anno, sive penso, exacto, ad meam libertatem. Si redire, et qvidem post edita Comenii Didacticalia, debui: integrum mihi sine dubio fuit, cogitata mea Didactica, ante complures annos mihi nata, Domino Patrono vel alteri cuidam offerre, citra alicujus tertii turbationem vel offensam. Hoc volebam tunc Holmiæ, amice mi. Itaque ne aliter id intelligas, qvàm ego intellectum volui; et nunc interpretor. De sumtibus qvòd ab eodem Patrono in utrumque nostrûm dehinc conferri nequeant, haud capio, qvid velis! qvia obscurus es nimis. Davus hîc sum, non Oedipus. Non memini: me ullam illorum mentionem in superiori epistolio fecisse. Si tamen ultrò qvid de me decrevistis: gratum erit, undecunque veniat, subsidium. Explica te igitur, obsecro. Diatyposin meam tibi gratam fuisse, gaudeo: sed an cæteris qvoque; qvibus residua destinâram examplaria, retices. Scripserat nuper huc ad Figulum nostrum Chambierus vester, Petrus (credo) ad Petrum: eam vilipendi apud vos; nec æqvare alteram illam Comenianam. An id voluisti silentio hoc tuo innuere? Eqvidem scio; me Censores esse reperturos diversæ indolis: alius laudabit, alius culpabit, alius indifferentem se exhibebit. Gratissimæ tamen forent etiam reprehensiones: modò scire liceret earundem rationes. Exinde enim, si non aliam, hanc tamen, sperabo utilitatem: ut errores (qvis enim non errat?) Tempestivé agnoscere et corrigere possim. Utinam sim tam beatus: ut vilipendii vestri causas mihi detegeres: qvo bilanci oppositarum rationum, qvibus hæc mea pluribus aliis eruditis approbantur, appensæ, manifestent, qvò vergat superpondium! Non tamen prorsùs sine fructu erit; intervenisse Diatyposin nostram Panegyri vestræ scholasticæ. Fuisse enim aliqvos, reor: qvorum animis hæc penitiùs insederunt. Nunc typis adorno Elucidarium Didacticum integrum: cujus partem priorem nuper erat animus in antecessum seorsim vulgare. Nisi me parerga, panis lucrandi causâ, distinuissent: ante semiennium jam fuisset absolutum. Unde sumam sumtus pro typographo, pro sustentandâ interim familiâ? Excrescet opusculum ad 50. circiter phyluras. Utrum id Domino Patrono, bonâ ipsius pace,
[1/34/14B]
dedicari qveat, significare oblitus es. Et id tamen erat caput nuperi mei epistolii. Obtuleram tibi qvoque literarium commercium, interdum freqventandum ad qvod similiter nihil reposuisti. Anné tibi sic displiceo: cui placere tantoperè annitor? Puto autem te propediem apertiùs mecum acturum: Magnifico Domino Patrono, Reverendissimo Domino Episcopo, Excellentissimo D.D. Clebio, Archiatro Regio, et Reverendo D. Kellero, officiosam Salutem; et Diatyposeos exemplar pro D. Clebio nominatim, adscribo. Bene valete, generosa pectora, et favete! Gedani, 6. Novembr. 1648.
Generosæ Tuæ Dominationis observatissimus
Cyprianus Kinnerus. Doctor.